Monday, January 5, 2015

અરવિંદ બારોટ-મીના પટેલ


લાજુડીનો જવાબ ....

 
લાજુડીનો જવાબ ....
*********
મારા ભવો ભવના ભરથાર,મોહન,તેં તો ગજબ કરી નાખ્યો,મારા વા'લા !
ખોળિયું મૂકીને જીવ જાય એમ તું મને મૂકીને હાલી નીકળ્યો!
સો ટચના સોના જેવા તારા ભોળપણ પાછળ ગાંડી થઈને મોટા જમીનદાર બાપનું ઘર છોડીને હાલી નીકળી'તી.
ત્યારે મને ખબર નો'તી કે તારું ભોળપણ જ મારું વેરી થશે.મારો ગુનો એટલો કે હું થોડુક ભણેલી છું.
અરે, ગાંડા !જીવવા માટે હૈયાના સગપણ કામ લાગે,ભણતર નહિ !
તારા હેતમાં તરબોળ થઈને હું 'લજામણી'માંથી 'લાજુડી'થઇ ગઈ.તારામાં ઓગળી ગઈ,
પણ તે મારાથી જુદારો રાખ્યો.રોજ સવારે તું મને ઠાકોરજીના મંદિરે દર્શન કરવા લઇ જતો
 'ને હું રોજ કહેતી કે આ મુરલીધર મોહન કરતાં મને મારો આ મોહન વધારે છે.
ઈ મોહન તો આખા જગતનો,જયારે તું તો મારી એકલીનો !
તારે નહી કોઈ રાધા, નહિ કોઈ ગોપી !તારે તો બસ,તારી લાજુડી....!
તારી ભોળી આંખ્યુંમાં મને મારા સપનાની દુનિયા દેખાતી.પણ તેં તો મારી નાવડી મધ દરિયે ડુબાડી..!
હવે મોરપીંછ રંગની સાડી પહેરીને મારે કોને દેખાડવી !કોના માટે શણગાર સજવા !
મારો સાચો શણગાર તો મને નોધારી મૂકી ને જતો રિયો.!
મોહન,શું કહું તને ?તારી પાયા વગરની શંકાએ આપણી લીલીછમ્મ વાડીને ઉજ્જડ કરી નાખી.
સરપંચનો દીકરો શંકરિયો વારે વારે મારી પાસે કાગળ વંચાવવા આવતો એટલે તું વહેમાણો.
અને ઈ શંકાના બીજને તેં મનમાં ને મનમાં ઉજેરીને મોટું કર્યું.તેં પોતે જ ધારી લીધું કે મને તારી પડી નથી.
અરે ભલા'દમી હું તો તારો પડછાયો છું.તું છે તો હું છું.તારા વિના ની મારી દશા તો પાણી વગરની માછલી જેવી છે.
હવે હું તને ક્યાં ગોતું ?આ કાગળ ક્યાં મોકલું ?
અરેરે...આ કળજુગમાં સાચુકલા માણસ પણ માંડ મળે છે,'ને હું અભાગણી સો ટચના સોના જેવો ભરથાર ખોઈ બેઠી.
તારા ખોટા વહેમને કારણે આપણું જીવતર ઝેર થઇ ગયું.
"આઈ લવ યુ..આઈ લવ યુ "કહેનારા ધુતારાના ટોળાં તો બહુ છે,
પણ "તું મને બવ વા'લી છો"-એવું કહેનારો મારો ભોળિયો રાજા ક્યાં ?મારા મનનો મોહન ક્યાં ?
મોહન...મોહન,તારી લાજુડીને છોડતાં તારો જીવ કેમ ચાલ્યો ?
આ કાગળને હવામાં ઊડતો મૂકું છું.
કાગળ તો તને મળે કે ન મળે,પણ મારા હૈયાના હીબકાં તો તને જરૂર સંભળાશે...

-જનમો જનમની તારી જ ..લાજુડી..

લાજુડીનું મન @અરવિંદ બારોટ.


લાજુડીનું મન @અરવિંદ બારોટ.

જેઠ મહિનાના બફારાની ઊકળતી રાત્ય.ઈ જ ઓરડો,ઈ જ ઢોલિયો અને ઈ જ બે મનેખ.
બળતા દીવાની વાટ્યને મોગરો ચડી ગ્યો છે.ઝાંખા ઉજાસમાં ઘેરી ઉદાસીની છાંયા  ઢળી ગઈ છે.
લાજુડી પડખું ફરીને સૂતી છે.મોહન મોભારાને તાકી રયો છે.
બે ય ઉઘાડી આંખ્યે જાગે છે.કોઈ કોઈની હાર્યે બોલતું નથી.
ફૂલના ઢગલા જેવો આ ઢોલિયો છેલ્લા છ મહિનાથી જોગીની ધૂણી ની જેમ ધખે છે.
"મને ઘામ થાય છે,હું ફળિયામાં જાઉં છું."
મોહન પછેડી લઈને બહાર ગયો.લાજુડી ન બોલી,ન સળવળી,ન એની  આંખ્યુંનો  ભાવ ફર્યો.
*
સુદ ચૌદશના ખૂલ્લા આકાશ નીચે ફળિયામાં ખાટલો ઢાળીને મોહન આડો પડ્યો.
 "આભલું કેવું રૂડું લાગે  સે ! તારોડિયાની ભાત્ય વાળી બાંધણીમાં લાજુડીના રૂપાળા મોઢા જેવો લાગે સે આ ચાંદો !
પણ..ચાંદોય હજારો ગાઉં છેટો..'ને લાજુડી ય ...!
સું થ્યું સે લાજુડીને !કાંઈ કે'તી નથી...મનમાં ને મનમાં હોહ્વાયા કરે સે ...
ઢળકતી ઢેલ્ય જેવી મારી લાજું ચીંથરાની ઢીંગલી જેવી થઇ ગઈ સે...!
આજ છ છ મઈનાથી વેણ તો ઠીક,મારી હામે નજરેય નથી માંડતી...!
"હે,માતાજી !મારી લાજુંનો કિલ્લોળ  એને પાછો દઈ દે,'ને એના હંધાય દખ મને દઈ દે..!
ભાંગતી રાત્યે છેટે છેટેથી-ગળાઈ ગળાઈને ભજન સંભળાતું 'તું-
"છઈએ દુખિયા રે અમે નથી સુખિયા,
'મારી દાઝેલી દેયુંના અમે ભવ દુખિયા....


ભજનના વેણે વેણે મોહનની આંખ્યું નીતરતી રહી...આખી રાત્ય...
ઓરડામાં ઢળ્યા ઢોલિયે અગનસેજમાં શેકાતી લાજુડીનો રુદિયો રોતો'તો 'ને આંખ્યુંના વીરડા સુકાઈ ગ્યા'તા,
જાણે જીવતરમાં મયળ દુકાળ પડ્યો...
*બળબળતી બપોર.
વેરાન વગડામાં ઢોર છુટ્ટા ચરે છે.
પાંદડા વગરની પીપર હેઠે મોહને પછેડીમાં બાંધેલો રોટલો કાઢ્યો.
"લાજુના આંહુંડાથી જ આ રોટલાની કણક બંધાણી હશે ને !કેમ ખાઉં આ રોટલો !"
"રદામાં લા'યું લાગી હોય તઇં ઓદરની લા'યું તો ઠરી જ જાય ને !"
રાત્યે સાંભળેલા ભજનની કડી હૈયે ચડી...
"દાઝેલી દેયુંના અમે ભવ દુખિયા..." 

ભગલો........@ અરવિંદ બારોટ

ભગલો........@ અરવિંદ બારોટ
-----------------

ભગલાને તો ભારે થઇ !
નામ રૂડું 'ભગવાનદાસ ત્રિભોવનદાસ અકલકરા'
પણ બધા 'ભગલો'જ ક્યે !
કર્યો આઈડિયા ભગલાએ-
નામ રાખ્યું-ભગેશ ટી.
તોય કે'વાણો 'ભગલો'
ભગાને બરોબરની ચાટી ગઈ...
B T. નામથી સહી કરીને ભગા શરુ કર્યા.
'ને જામી ગ્યો ભગલો.
ભગલાને તો રૂપિયાના ઢગલા !
પછી તો
લીધી ગાડી,આવી લાડી,
આવી લાડી,કાઢી માડી.
"મારી માને કાઢી મૂકી ?તારી જાતની....!
"ભગો બદલ્યો.બૈરીને તગડી મૂકી.
બાયડી તો બીજીય થાય...મા ક્યાં મળે ?
નીકળ્યો માને ગોતવા ..
પંચાયતના બાંકડે મા બેઠી'તી,
દીકરાને ભાળીને માએ ગડગડતી દોટ મૂકી...
આવ્યો,..મારો ભગલો આવ્યો...!
હા,મા !હું તારો ભગલો....!

પોપટજી ..@ અરવિંદ બારોટ

પોપટજી ..@ અરવિંદ બારોટ
---------------

સીતારામ સીતારામ બોલો,પોપટજી !
ભીતરના   ભોગળ   ખોલો ,પોપટજી !

ભમ્મર ગુફામાં  વાગ્યાં નગારાં,
પડઘે   પડઘે   ખૂલ્યા   પટારા,
જળહળ   લાગ્યો ઝોલો,પોપટજી !

આંખ્યુંના  ઉંબરે   અનહદ  આવે,
ચંદરવો નભનો સરવરમાં ના'વે,
ઘાટા   કહુંબા   ઘોળો,   પોપટજી !

રાખોડી  રંગનાં  આસન ઢાળો,
સાયબો આવશે ઘોડલા વાળો,
ગાજે છે ગેબનો ગોળો,  પોપટજી !

સીતારામ સીતારામ બોલો,પોપટજી !
ભીતરના   ભોગળ   ખોલો, પોપટજી !

વછેરી.... @ અરવિંદ બારોટ

વછેરી.... @ અરવિંદ બારોટ

ભાઈ ભાઈ ! છોકરી છે કે હણહણતી વછેરી !
પાદરને  ચોકમાં  મૂક્યું  'ને  પાદરમાં શેરી !
અરે,આ તે છોકરી છે કે હણહણતી વછેરી !

તેજીલો અંબોડો,લીલુડી ઓઢણી:ડમરી ચડાવતી દોડી,
ગુલાબી પાનીમાં ઊઠ્યો વંટોળિયો,ભડકી પટેલની ઘોડી,
આંબાની ડાળને ઝંઝેડી પાડતી કેરી.
વાય વાય ! છોકરી છે કે હણહણતી વછેરી !

આંખ્યુંના ઉલ્લાળે,કાયાના હિલ્લોળે મારગમાં પાડતી ચીલા,
સમજાવે કોણ કે રેવાલે ચાલ,અને તંગ હવે મેલી દે ઢીલા !
સત્તરમું બેઠું 'ને વાયો છે વાયરો ઝેરી.
હાય હાય ! છોકરી છે કે હણહણતી વછેરી !

લાજુડીનો વર....@અરવિંદ બારોટ

લાજુડીનો વર....@અરવિંદ બારોટ
---------------

પોષ મહિનો.
હેમાળા જેવી રાત્યનો બીજો પહોર.
નળિયા વાળા ઘરનો ઓરડો..રંગત ઢોલિયો.
ધડકી ઓઢીને પોઢેલા બે મનેખ.
"આમ ટીકી ટીકીને સું જો' સ ?"
"હું જોતો નથ,પીઉ સું,તારી નમણાશને ...."
"ઘેલો...!"
"તારી કાળી ભમ્મર આંખ્યુંમાં ભૂલો પડ્યો સું.."
"સાવ ગાંડો...!"
"એમ થાય સે કે તારા ગાલના ખાડામાં હન્તાઈ જાઉં..."
"ફટકી ગ્યું સે તારું..!"
અને....સાકરના ગાંગડા જેવું મીઠું હસીને લાજું એના મોહનની છાતીમાં લપાઈ ગઈ...
શગે બળતો દીવો પડખું ફરી ગયો.
*
રાત્યનો ચોથો પહોર.ભળકડું થવાને વાર હતી.
લાજુની આંખ્ય  ઊઘડી.ઉર માથે પડેલા મોહનના હાથમાં પે'રેલી ઘડિયાળમાં જોયું.૪ વાગ્યા છે.
વહાલના સરોવરમાં તરવાના થાકથી પંડ્ય તૂટતું 'તું.ભરનીંદરમાં પોઢેલા મોહનના ચહેરા સામે જોયું.
હથેળીથી હેતનું લીંપણ કરીને ઊઠી.
*
પાણિયારેથી દાતણ લઇ ગાયું-ભેંશુને નીરણ કરી.રાધણિયામાં જઇને  ચૂલો પેટાવ્યો.ઊનું પાણી મૂકી.સંજવારી કાઢી.
વાડામાં જઇ નાહીને કૂળદેવીના ગોખલામાં દીવો કર્યો "હે,માતાજી !મારું અખંડ એવાતણ રાખજે...!"
*
ઓરડામાં આવી.મોહનના માથામાં અમી ભરેલાં ટેરવાં ફેરવી લાજું બોલી-
"ઊઠો રે સાયબા,વા'ણું વાયુ...!"
મોહનના કાનમાં જાણે સો સો કોયલ ટહુકી.. !
ઘેનઘેરી આંખો ઊઘડી.રૂપની પૂતળીને પોપચાંમાં આંજીને આંખો પાછી મીંચાઈ ગઈ..
"મારો ભોળુડો રાજા એમ નહિ ઊઠે..."
લાજુએ અંબોડો છોડીને  અષાઢના મેઘ જેવા વાળમાં  મોહનના ચહેરાને ઢબૂરી દીધો...
*
મોહનના હાથમાં દાતણ આપ્યું.ઊના પાણીની તપેલી મૂકી.રાધણિયામાં જઇને  ચા મૂકી.
મંગાળામાં લાકડાનો વેઢો મૂકી તાપણું કર્યું.
દાતણ કરીને મોહન આવ્યો.
પોષના પરોઢિયાની ટાઢ,તાપણું,ઊની ઊની ચા અને લાજુડી નો હુંફાળો સથવારો...
મોહનનું જીવતર તો કંકુવરણું થઇ ગયું.
મીઠી મીઠી વાતું કરતાં કરતાં લાજુએ ચાર રોટલા ઢીબી નાખ્યા.
ગોળનું દડબું,માખણનો લોંદો અને તાંહળી ભરીને દૂધનું  શિરામણ કરાવીને
બે રોટલા પછેડીમાં બાંધીને મોહનને ત્યાર કર્યો.ઢોર છોડીને મોહને ડેલીની બા'ર પગ માંડ્યા.
"લાજું,તને મેલીને વગડે જાવું ગમતું નથી..!"
"ગાંડા કાઢ્ય મા ! હાંજે તારી વાટ જોઇને હું આંયા જ ઊભી હશ...જા  હવે. !
અને જો ટાણાંસર બાપોરા કરી લેજે...વે'લો આવજે...!"
અને બેય માણહની આંખ્યુંએ કંઈક વાત કરી લીધી.
ઢોર લઈને જતાં મોહનને લાજું જોઈ રહી...
"કેટલો ભોળો મારો વર !બવ વા'લો લાગે સે !
"ઠાકરમંદિરે  ઝાલર વાગી.
ગોદાવરીમાં પ્રભાતિયું ગાતા'તાં-
"મોરલીવાળા મોહન વિના ઘડીયે ના રે'વાય રે.... "  


(ધડકી=રજાઈ,ગોદડું// એવાતણ=સૌભાગ્ય//મંગાળો=૩ પથ્થરનો ચૂલો)

ચપટી કંકુ...@ અરવિંદ બારોટ

ચપટી કંકુ...@ અરવિંદ બારોટ
-----------------

શબ્દ,
કોઈ હોય છે-
રજોટાયેલા સાડલા વાળી માંના હૂંફાળા ખોળા જેવો,

કોઈ હોય છે-
ભીત્યુંને ગાર્ય કરી કરી ને ખરબચડી થઇ ગયેલી માંની હથેળીમાં લીંપાયેલા વહાલ જેવો,

કોઈ વળી બહેનની લીલુડી ઓઢણી જેવો,

કોઈ શબ્દ, દીકરીના પગની ઝાંઝરી જેવો,

કોઈ હોય છે-
ઘોડિયામાં ઘૂઘવતા બાળકની આંખમાં ડોકાતા વિસ્મય જેવો,

કોઈ શબ્દ હોય છે
પ્રિયાના રસીલા હોઠ જેવો.

આવા 'પોતા-પણા'ની ફોરમ વાળા રઢિયાળા શબ્દોને-
હું સંવેદનાના રસમાં ઘૂંટીને એક ઘાટ ઘડું છું.
એને કાગળ પર ઉતારું છું.
એને નામ આપું છું "કવિતા'.

અચાનક મારા ચિત્ત સામે એક જળાં હળાં તેજ-પૂંજ રચાય છે.
અને દેખાય છે અગણિત શબ્દોના આભૂષણોથી શોભતી,
જાજરમાન,તેજસ્વી- મારી માતૃભાષા,

કાગળમાં જોઉં તો શબ્દો નથી,
ચપટી કંકુ છે.
એ ચપટી કંકુથી ગિરા-ગુર્જરીના ભાલે ચાંદલો કરી દઉં છું.

એક ગામડિયા વિજોગીનો પ્રેમપત્ર @ અરવિંદ બારોટ.

એક ગામડિયા વિજોગીનો પ્રેમપત્ર @ અરવિંદ બારોટ.
---------------------

મારી વાલી પત્ની લાજુડી,
અમદાવાદ થી લીખીતન તારો એક વખત ના પતિ ના જે શી કષ્ણ.
તું મજા માં હશ.ગોરબાપાએ થોડુક લખતા શીખવાડિયું ઈ આજ કામ લાગીયુ.
આયખા નો પેલો ને શેલો કાગળ તને લખું સુ.ભગવાને આપડ ને નોખા પાડિયા એમ તો નો કેવાય.
કારણ મારા રદિયા માં તારી માટે નું હેત ભગવાને જ ભરિયું સે ને..
બબે વરહ થી તારું મારા માં મન નોતું. તું મનેગણતી જ નોતી.મેં ખમાય એટલું ખમે રાખીયુ
પણ પસી નો રેવાણું ને ખીજ માં ને ખીજ માં તને નો કેવા ના વેણ કઈ દીધા ને તું રિહાઈ ગય.
મેં તને બવ મનાવી પણ તું નો માની..તારે માનવું જ નોતું...હશે... આપડી લેણ દેણ ખૂટી.
મેં પશી બવ વિશાર કરિયો ને ગામ મૂકી ને શેર માં આવતો રિયો.
મને કાનજી મામાયે કીધું કે હું વયો ગયો પશી તું બવ રોઈ તી.ઈ મને નો ગમીયું.
તું સુખે થી રેય એટલે તો મેં તને મારગ દીધો સે .મેં તને રાજી રાખવા થાય એટલું કરીયું..
મને બધુય યાદ આવે સે.તે દી જો ને..મોરપીસ રંગ ની સાડી તને બવ ગમતી તી.
મારી પાંહે પૈસા નોતા તે મેં મારી ઘડીયાલ વેશી ને તને સાડી અપાવી તી ને તું કેવી રાજી થઇ તી ..
રાધેસર ના મેળામાં તું ખોવાઈ ગય તી ને પશી માંડ માંડ મળી તી તઇં કેવી રાજી થઇ તી ...
બસ... તું કાયમ એવી ને એવી જ રાજી રે.ભલે હું હોવ કે નો હોવ..
મને ખબર સે તનેય મારા માથે થોડુક હેત તો સે પણ હું તને દીઠો ગમતો નથી.
ને મને તારા વનાં કોઈ દીધું ગમતું નથી..ઈ યે લેણ દેણ ની વાત સે..
ઠીક સે.હવે હું તને કોઈ દી મોઢું નઈ બતાવું.કાગળે ય નઈ લખું.
તું તો મને ભૂલી જાશ પણ હું તને નઈ ભૂલું...કારણ...બીજું તો સુ કવ પણ......તું મને બવ વાલી સો....

લીખીતન
તારો એક વખત નો ------ મોહન

માધવની વેદના........@ 'શ્રાવણી'

માધવની વેદના........@ 'શ્રાવણી'

રાધાની વેદના તો દુનિયાએ જાણી,પણ માધવની વેદના અજાણી,
હૈયાના ગોખ મહીં સાચવીને રાખી, ને હોઠ પર ક્યારેય ના આણી.

રાધાએ શબ્દોના બાણ ઘણા માર્યા, પણ માધવ ના બોલે કંઈ વાણી,
વાંસળીના સૂરમાં પણ વહેતી ના મુકે એ, માધવ તો મનના બંધાણી.

માધવની નજરોમાં છાનું છાનું જોયું ત્યાં, ઝાંખી એ મુજને દેખાણી,
ઝળું ઝળું સાવ થતી આંખોમાં વાદળ ને, વાદળમાં વેદનાના પાણી.

રાધા રે રાધા આ મૂંગા તે માધવની, વેદના છે તુજ થી અજાણી,
તારી તે પીડાના કોચલામાં તુજને એ, કદીયે ના થોડી સમજાણી ?!

એક વાર માધવના મનને તું વાંચજે, ખૂટશેના આંખોના પાણી,
“શ્રાવણી” તો શ્રાવણના જળમાં જઈ ડૂબી કે, કોણ એને બ્હાર લેશે તાણી?

ગીતો માં ટહૂકતો મોર....



ગમતાનો કરીએ ગુલાલ@અરવિંદ બારોટ.
**********************************************
ગીતો માં ટહૂકતો મોર....
************************
મોર તારે સોનાની ચાંચ,મોર તારે રૂપાની પાંખ;
સોનલાની ચાંચે મોરલો મોતી ચણવા જાય.......
(લગ્નગીત)

મોર પાળ્યા મેં કંઠમાં,સોનલ...
આભને તમે આંખમાં કાળે સોયરે ઘેર્યા,
ધોમ ઉનાળો વચલી વેળા વરસે તાતી ધારે.
(રમેશ પારેખ)

મોર બની થનગાટ કરે,મન મોર બની થનગાટ કરે.....
ઘનઘોર ઝરે ચંહુ ઓર ,મારું મન મોર બની થનગાટ કરે.
(ઝવેરચંદ મેઘાણી)

કોટે મોર કણુંકિયા,વાદળ ચમકી વીજ;
(મારા)રૂદાને રાણો સાંભર્યો,આવી અષાઢી બીજ.
(દુહો)

બોલે છે મોર..બોલે છે મોર..,
બેનીના પારણીયે બોલે છે મોર..
(હાલરડું )

મારે ટોડલે બેઠો રે મોર ક્યાં બોલે...!
મારાં હૈડાં હારોહાર,મારાં દલડાં લે'રા લે'ર,
જનાવર જીવતાં ઝાલ્યાં રે,મોર ક્યાં બોલે !
(લોકગીત)

મોર બોલે ને ઢેલડ રીસાણી...
(લોકગીત)

અરધી રાતનો બોલ્યો મોરલો,
બળતાંને બહુ બાળે,
સૂતી સીમડિયું જગાડે,સૈયર શું કરું ?
(જીતુદાન ગઢવી)

મોર તું આવડાં તે રૂપ ક્યાંથી લાવ્યો રે,
મોરલો રે મરત-લોકમાં આવ્યો...
(દાસી જીવણ)

ઝવેરચંદ મેઘાણીને શ્રધ્ધાંજલિ @કવિ લાલજી કાનજી-(નળિયા-કચ્છ)

ઝવેરચંદ મેઘાણીને શ્રધ્ધાંજલિ @કવિ લાલજી કાનજી-(નળિયા-કચ્છ)
*******************************************************************************

મેઘો વરસે મોસમે , એકલડાં પાણી;
વાણી ને પાણી , અણથંભ્યો મેઘાણી.

ગિરિ અર્બુદને આંગણે,ચંદ તણી વાણી;
ગરજાવ્યો ગિરનારને , ગરવો મેઘાણી.

ઓસરતાં'તાં ઓટમાં,વીર તણાં પાણી;
ભરતી આણી ઓટમાં, ચાંદા - મેઘાણી.

રતન રઝળતાં રેણુમાં,થાતાં ધૂળધાણી;
રજ છાંટી પ્રકશાવિયા, ઝવેરી મેઘાણી.

વજ્જર દિલનો વાણિયો,વજ્જરશી વાણી;
સૂના સમદર પાળ પર,રોયો મેઘાણી.

કાલ પટાન્તર ભેદીને , અમર કથા આણી;
અમર તરુવર ડાળીએ ,મ્હોર્યો મેઘાણી.

(સન ૧૯૪૭ )

ઊજડેલા જીવતરની વેદનાના દુહા @ અરવિંદ બારોટ.

ઊજડેલા જીવતરની વેદનાના દુહા @ અરવિંદ બારોટ.
********************************************

વાટ વિહામો ના મળ્યો,ના પ્રીતે પોંખાણા,
માનસરોવરના હંસલા...અમે વન વન વીંખાણા.

બોલનારો બોલી ગયો,ઊડી ગયો આકાશ,
કોયલને પનારો પડ્યો,ઘૂવડ સાથે ઘરવાસ.

આંબેથી ઊડ્યા,બાવળ મન બેહે નહીં;
અમે ચંદનવન ચૂક્યા,હવે વન વિહામો નહીં.

લાગલ હત જો લાય,અમે આડા પાડીને ઓલવત;
આ તો સળગી ગર્ય સગા,આજ હડેડયો ડૂંગર હેમીયા !

ભોં બીજી ભાળેલ નહીં,કયો જાવું કિસેં ?
તેં બેહાડ્યા તિંસેં,અમે બેઠા રઈએ બાનરા !

ડૂંગર ઉપર દવ બળે,ખન ખન ઝરે અંગાર ;
જા કી હેડી હલ ગઈ,વા કા બૂરા હવાલ.

અઘરી નિશાળ @ અરવિંદ બારોટ.

અઘરી નિશાળ @ અરવિંદ બારોટ.


છે લોહીલુહાણ કાળજું ને સપનાનો કાટમાળ છે,
અમારી જિંદગી તો પ્રેમની અઘરી નિશાળ છે.

કોયલનો વલોપાત @અરવિંદ બારોટ.

કોયલનો વલોપાત @અરવિંદ બારોટ.
****************************
કોયલ એકલી હતી.
એને કોઈ એવા જીવનસાથીની રાહ હતી કે જેના સથવારે આયખું ધન્ય થઇ જાય.
કોયલ તો મધુરતાનો પર્યાય.મીઠા ટહુકાની રાણી.ગમે તેનું ઘર તો ન જ માંડે.

અચાનક દૂર દૂર.. એક આંબાની ડાળેથી મોરલો બોલ્યો.
મોરનો મીઠો ટહુકો સાંભળીને કોયલ ભાવવિભોર બની ગઈ.
"બસ,પરણું તો આને જ ! આ મીઠા ટહુકાનો માલિક એ જ મારો રાજા !"
કોયલ ઊડી.એ આંબાની ડાળીએ આવી.મોર તો ટહુકો કરીને ઊડી ગયેલો.
ત્યાં એક ઘુવડ આવીને બેસી ગયેલું.
કોયલે મોરને ક્યારેય જોયેલો નહિ.
એ ઘુવડને મોર સમજી બેઠી..."બસ,આ જ મારા મનનો માણીગર !"
અને કોયલ એ ઘુવડને પરણી..
સુહાગરાતે કોયલે બહુ લાડથી ઘુવડને કહ્યું,
"હું તારા મીઠા કંઠ પર ઓળઘોળ છું,તારો ટહુકો સંભળાવ.."
ઘુવડ તો મસ્તીથી માંડ્યું ગાવા...
કોયલ એનો કર્કશ,બિહામણો અને અમંગળ અવાજ સાંભળીને ખૂબ પસ્તાણી.
"હું કોયલ,મીઠાશની મહારાણી, અને મારે આ ઘુવડ સાથે ઘરવાસ !!!
દુહો-
"બોલનારો બોલી ગયો,ઊડી ગયો આકાશ;
કોયલને પનારો પડ્યો,એને ઘુવડ સાથે ઘરવાસ"

(મારા પિતાશ્રી પાસેથી સાંભળેલા આ દુહાની રૂપકકથા )

નારી તું નારાયણી::-તારા દરેક સ્વરૂપને વંદન :@અરવિંદ બારોટ.

નારી તું નારાયણી::-તારા દરેક સ્વરૂપને વંદન :@અરવિંદ બારોટ.
**************************************************
પોતાની કૂખમાં મને ૯ મહિના ધારણ કરનાર,પ્રસૂતિની પીડા વેઠી મને જન્મ દેનાર,
પોતાના ધાવણથી મારું પોષણ કરનાર,જીવથી વધુ મારું જતન કરનાર
કોઈ સ્ત્રી હતી –"માં"

થોડો મોટો થયો ત્યારે,મારી સાથે રમનાર, હસનાર,નાની નાની બાબતમાં મારી
કાળજી લેનાર કોઈ સ્ત્રી હતી. - “બહેન”.

જયારે હું શાળાએ ગયો, બાલ મંદિરમાં મારો હાથ પકડીને
એકડો ઘુંટાવનાર કોઈ સ્ત્રી હતી. - “શિક્ષિકા”.

જયારે જીવનમાં એકલાપણું સાલવા લાગ્યું,ત્યારે મારે પણ કોઈ
જીવનસાથી હોય,જે મને પ્રેમ કરે,મારા જીવનમાં ખૂશીના રંગો પૂરે એવું
લાગવા લાગ્યું ત્યારે મને સથવારો દેનાર,
મારા જીવનને સાર્થક કરનાર પણ એક સ્ત્રી હતી. -“પત્ની”.

જયારે ધંધા, નોકરીનાં ટેન્શનથી ગુસ્સે થઇ જતો ત્યારે મને
શાંત કરી દિલાસો આપનાર કોઈ સ્ત્રી હતી. - “પુત્રી”.

જયારે મારું મૃત્યુ થશે, ત્યારે પણ મને
તેના ઉદરમાં સમાવનાર કોઈ સ્ત્રી હશે. - “ધરતીમાતા-માં ભોમ-
માતૃભૂમિ”.

આ સંસારમાં સ્ત્રી છે તો બધું છે. સ્ત્રી નથી તો કઈ નથી

ડાક્લું,ડમરૂ,ભગવાન શિવજી અને મેલડીમાં .@અરવિંદ બારોટ.

ડાક્લું,ડમરૂ,ભગવાન શિવજી અને મેલડીમાં .@અરવિંદ બારોટ.
**********************************************

મોરારીબાપુએ દેવીપૂજક સમાજની કથામાં ડાક્લું વગાડ્યું.
એટલે કોઈ એક ક્રાંતિકારી સજ્જને કાગારોળ મચાવી કે મોરારીબાપુ અંધશ્રદ્ધા ફેલાવે છે.
મેલડીમાં અને હનુંમાંન ચાલીસાનો પ્રચાર કરે છે.એટલે મેં બહુ જ નમ્રતાપૂર્વક લખ્યું કે -
-ડાક્લું એ સૃષ્ટિનું આદિ વાદ્ય છે.શિવજીએ પ્રકટ કર્યું અને પ્રથમ વગાડ્યું.
શિવ અને શક્તિ અભિન્ન છે એટલે ડાક્લું વગાડવાથી શક્તિ રાજી થાય છે.
ચિત્રો અને મૂર્તિમાં શિવજીના હાથમાં જે ડમરૂ હોય છે તે ડાક્લાનું મૂળ રૂપ છે.
ડાક્લાને અંધશ્રદ્ધા સાથે ન જોડી શકાય.
(આ સંગીતની વાત છે,દરેક વાતમાં દખલ કરવા જેટલો સર્વજ્ઞ તો કોઈ ન હોય )
-આદિશક્તિ એક જ છે.એના મૂળ ત્રણ સ્વરૂપ -મહાસરસ્વતી,મહાલક્ષ્મી અને મહાકાલી...
મલીન યુદ્ધનીતિ વાળા અસુરના સંહાર માટે મહાકાળીએ જે વિશેષ રૂપ લીધું તે મેલડીના નામથી પૂજાય છે..
મેલડીમાં એ કોઈ ભૂત-પ્રેત નથી,પણ મહાકાળીનું જ રૂપ છે.
-દુનિયાનું પ્રથમ જ્ઞાન એટલે ચાર વેદ-ઋગ્વેદ,સામવેદ,યજુર્વેદ અને અથર્વવેદ.
આમાં સામવેદ એ સંગીતનો વેદ છે.
સામવેદની ઋચાઓ જે સ્વરમાં ગવાતી એ જ સ્વરો હજારો વર્ષ પછી પણ ડાકલા સાથે ગવાતી વેરાડીમાં
એ જ સ્વરૂપે જળવાયા છે..
હવે એ વિદ્વાન સજ્જન કહે છે કે ડાક-ડમરૂની વાત તો અનુમાન છે.
કેમ કે શિવજી થયા હતા એ જ એક અનુમાન છે.
(હિમયુગ,પાષાણયુગ અને ડાર્વિન નો સિધ્ધાંત પણ અનુમાન જ છે ને !)
શિવજીના ચિત્રો કાલ્પનિક છે.શિવજી થયા હોય તો કૈલાસ પર્વત કેમ ચીનમાં છે ?
તો એમના કોઈ ટેકેદારે એવું કહ્યું કે ચીનાઓ શિવજીના સંતાનો હોય એમ ન બને ?લ્યો,બોલો !
મિત્રો,હિંદુ ધર્મ ની હાલત કોઈ ગરીબ માણસની રૂપાળી પત્ની જેવી થઇ ગઈ છે.
રસ્તે જતો કોઈ પણ એની છેડતી કરે !
દરેક ધર્મને આદર આપવો એ આપણી સંસ્કૃતિ છે.

ઢોલ..... @અરવિંદ બારોટ

ઢોલ..... @અરવિંદ બારોટ
***************
આ તો બોલકણી સદી છે, ભાઈ..!
આ તો બટકણી સદી છે ,ભાઈ ..!
બધા જ બોલે છે.
બોલીને બટકી જાય છે.
બોલીને ભૂલી જાય છે,
ભૂલીને ભટકી જાય છે.
બોલનો કોઈ તોલ નથી...બસ,બોલવું...
બધાં જ બોલે છે,કોઈ કોઈને સાંભળતું નથી.

પુરાય છે શબ્દોના સાથિયા,
શબ્દો તો ચબરાકિયા.
ક્યાંક શબ્દોનો ગુલાલ,
ક્યાંક શબ્દોનો કાદવ,
ક્યાંક શબ્દોનું માખણ,
ક્યાંક શબ્દોના ભડકા.
શબ્દોના તીર,શબ્દોની ઢાલ,
શબ્દોમાં વેર,શબ્દોમાં વ્હાલ.

શબ્દોનું નિકંદન કાઢશે બધાં ભેગા થઇ ને...
કોઈ પ્રવચન કરે છે,કોઈ ઉપદેશ આપે છે,
કોઈ ભાષણ કરે છે,કોઈ ચર્ચા કરે છે.
કોઈ વાતો કરે છે,કોઈ બકવાસ કરે છે.
બસ,બોલ્યા જ કરે છે...
ક્યાંક સભા-"ભાઈઓ તથા બહેનો, આપણા દેશમાં ......આમ છે ને તેમ છે...!"
ક્યાંક સરઘસ-"નહિ ચલેગી,નહિ ચલેગી,--------તેરી તાનાશાહી નહિ ચલેગી !"
ક્યાંક સામૈયા-"આજની ઘડી તે રળિયામણી....."
ક્યાંક ઝગડા-"ખબરદાર,જો મારું નામ લીધું છે તો...!"
ક્યાંક પ્રેમાલાપ-"તુમ મેરી જિંદગી હો..."(હવે જાં ને..તારી તે કઉં...ઈ..)

બસ,ચારે બાજુ બોલ બોલ બોલ બોલ....ઘોંઘાટ..ઘોંઘાટ..ઘોંઘાટ...
સર્જનહારના સ્ટુડિયોમાં આવું બેસૂરું કોરસ !
બોલ બોલ બોલ બોલ..ઢોલ વાગે ભાઈ,ઢોલ...
ધ્રિબાંગ..ધ્રિબાંગ વાગે છે ઢોલ..ઢોંગનો ઢોલ..
(અ) ધરમનો ઢોલ,
(અ)કરમનો ઢોલ,
(અ)શરમનો ઢોલ.

નથી સંભળાતી કાનાની વાંસળી,
નથી સંભળાતી ઝંખનાની ઝાંઝરી,
નથી સંભળાતી ભીતરની ઝાલરી.
બસ,જ્યાં જુઓ ત્યાં બોલ બોલ બોલ..

આ કોનો અભાવ મને ડંખે ? @અરવિંદ બારોટ.

આ કોનો અભાવ મને ડંખે ?  @અરવિંદ બારોટ.
********************************

મેં તમને વચન આપ્યું છે કે હું મારું નામ પણ ભૂલી જઈશ.
એટલે જ-
ટેકરીઓ પર વૈશાખ બેસે ત્યારે કોયલની સ્તબ્ધતા હું છીનવી લઉં છું.

રાધાના કંઠની મોહનમાળાનું  એક મોતી મારા ગજવામાં છે-
ત્યાં સુધી મારી હતપ્રાણ ઝંખનાને હું પંપાળ્યા કરીશ.

અલ્લક-તલ્લક ચાલતી પનિહારીની ત્રંબાળુ હેલની વિસ્મિત વાચાને
હું ટગર ટગર જોયા કરું છું.

હું તો મરુભોમનું પંખી,
કોઈ મુગ્ધ કિશોરીની આંખના સરોવરને પાંખમાં ભરીને ઊડ્યા કરીશ.

ગામને પાદર છાણા વીણતી મારી માની વાંકી પીઠને પસવારતા વાયરાના પગલાં હું શોધું છું.

વરસોથી મૂર્છિત પડેલી સૂનકાર શેરીઓના વ્રણને હું ભીનું ભીનું સ્પર્શી લઈશ.
એને ઘાસના તાજા જ ફૂટેલા અંકૂરની  વાર્તા કહીશ.

સૂરજગઢના  કાંગરે કાંગરે પ્રેત પ્રગટે છે.
એની વાસનાના વિલંબિત ગાનમાં ધબકતા લોહીના  લયે હું નાચું છું.

બારસાખના તોરણમાં ત્રબકે છે વીજાણંદના ટેરવાં.
આંગણામાં ઝળકે છે જસમાનાં કંકુપગલાં.
ડેલીએ લચી પડી છે એક રાતરાણીની વેલ.

પોપચાં પળે પળે પાંપણને  પૂછે-
"આ કોનો અભાવ મને ડંખે ?"

(કવિલોક-૧૯૭૭) 

વીરગતિની તરસ્યું અને રાતું રુદન @અરવિંદ બારોટ.


વીરગતિની તરસ્યું અને રાતું રુદન @અરવિંદ બારોટ.
-----------------------

પીઠી જેવી પીળી તરસના અડૂડ ઉતારા મારા શ્વાસમાં.
આંખ્યમાં દરિયા જેવા લોઢ.

અજવાળી આઠમની રૂડી અળતાળી પાનીએ સળગે
ખાંડવ વનનું પાપ.
પાપને ભોરિંગ થઇ વીંટળાયા મારા ગિયા જનમના શાપ.

આયખું ટીપે ટીપે વરસે.
મીંઢળબંધા અડાબીડ કો' રાજવળાંની બેલાડયે બેસીને રોતી
જોણાંની મરજાદ.

મારગે ડાબી ભેરવ કકળે.
ભોમિયા વૈતરણીમાં રઝળે.
મોલાત્યુંમાં દીવડા ભેળાં ચડ્યાં ધ્રૂસકે ચંપાવરણાં રૂપ.
પંડ્યમાં ધરબી દીધો ડુંગરિયો દવ.
માંયલો રાત્ય વરત્યનો ડંખે રે કાંઈ ડંખે...
કાળમીંઢ પાણાની  છાતી ધીમું ધીમું ધબકે.


હીંગળોકિયા લોચન ટપકે રાતું રાતું ઘેન.
સોનાની શરણાયે વીંટયા તડાક દઈને તૂટે
રાતાંચોળ બલોયાં-રોજ ભાંગતી રાત્યે....
પ્રાગડ વાસ્યે રૈયતનો રઘવાટ

ખોરડે રોજ કળેળે કાગ
દુખણાં લેતી હથેળિયુંમાં ઊગ્યાં વખના ઝાડ.
ઓરડે અણોસરી કંકુની લોળ્ય
ઘરચોળાની ભમ્મર ભાત્યે પાડી કાળી ચીસ

સૂરજગોખના  ઊગમણા અજવાસ આજ કાં ઝાંખા લાગે ?
ચૂડ્યના વાંસા જેવું કણસે ઘરના માઢુંડાનું મોત.
છાતી પાડી ચડ્યાં હીબકે સતી આઈના થાપા.

રોજ રાતરે હિરણ્યની ભેંકાર ભેખડ્યે
માયાવી મોલાત્ય ઝળેળે...
ઓરડે ચોપાટ્યું મંડાય
સોગઠે ધીમું ધીમું મરતો રે કાંઈ પદમાનો પ્રીતમ.
ગઢ-ઘોડાર્યે પ્રેત હણેણે
છાતીનું પોલાણ ભરી ને વીર માંગડો દર્દ નીતરતા દુહા ગાય.
અંધારાના ઘૂંટ ભરીને વળી વેદના વણસે રે કાંઈ વણસે..
પીઠી જેવી પીળી વાસના સળગે રે કાંઈ સળગે...


[કવિલોક-એપ્રિલ,૧૯૮૦]

વીંછી કરડ્યો @ અરવિંદ બારોટ.

વીંછી કરડ્યો @ અરવિંદ બારોટ.
--------------

વન વગડામાં છાણાં વીણતાં,
વીંછી  કરડ્યો,હમ્બો  હમ્બો.
ઝેર  ચડ્યાં :  વાદીડો  ગોતું,
નગરી  નગરી, ગામ - ટીંબો.

જંતર - મંતર  ફૂંક  મરાવો,
પાપીડો   વીંછી   ઊતરાવો
ટચલીએ   ટચકાવ્યો  વેરી,
પેડુ  પીડા : હાય, અચંબો !

રૂંવે   રૂંવે   લાયું   લાગી,
જોવનાઈની ઝાળું લાગી,
રગ રગના લવકારે ઊગ્યા,
ઉજાગરા તો લૂમ્બો -ઝુમ્બો.

કાયાની  વાડી  વેડાવું,
વીંછીના વખડાં ઝેરાવું,
તનડાની તાંસળિયે  ઘૂંટ્યો
નેણેથી  છલકાય  કહુંબો.

વન વગડામાં છાણાં વીણતાં,
વીંછી  કરડ્યો,  હમ્બો  હમ્બો.

ભાઈ બહેનના સ્નેહ-મિનારા..@અરવિંદ બારોટ

ભાઈ બહેનના સ્નેહ-મિનારા..@અરવિંદ બારોટ
.********************************
ભાવનગર જીલ્લો.વલ્લભીપુર પરગણું.ઝાંઝરી પે'રેલી કન્યા જેવી રૂપકડી રંઘોળી નદી.
નદીને કાંઠે પંખીના માળા જેવું પીપરાળી ગામ. ગામમાં સૈયદનું  હવેલી જેવું ઘર..
ઘરમાં ભાઈ-બહેન બે જ જણ.નામ ગોરામીયા અને ગોરાંબાનું..
માં-બાપ નાનપણમાં જ ગુજરી ગયેલા.ગામલોકોને પણ આ સૈયદ ભાઈ-બહેન પર બહુ ભાવ.
ભાઈ મોટો,બહેન નાની.બંને વચ્ચે અનોધાં હેત.ભાઈ તો બહેનને ફૂલની જેમ સાચવે છે...
વખત વીતે છે.ભાઈ જુવાન થયો.
માયાળુ મામા-મામીએ મોવડી થઈને સારા ઘરની દીકરી જોઇને ગોરામીયાની શાદી કરાવી.
અરમાનભરી સૈયદાણી હમીદા ઘરમાં આવી.પણ ગોરામીયાની દુનિયા તો બેનમાં જ સીમિત છે.
સવારના દાતણથી માંડીને બેન ઊંઘી જાય ત્યાં સુધી એની સરભરામાં જ મશગૂલ રહે છે.
બીબી સાથે વાતો પણ બેનની જ કર્યા કરે."આજ બેને સવારમાં દૂધ ન પીધું","બપોરે બેને ઓછું ખાધું",
 "બેનને નીંદર તો આવતી હશે ને !"બસ...બેન..બેન  'ને બેન.. !હમીદા કંટાળી ગઈ.
શાદીશુદા જિંદગીના એના સપના વેરણ છેરણ થઇ ગયા.
"રાતે નીંદમાં બેનની રજાઈ ખસી જાય તો બેનને ઠંડી લાગે"-
એમ કહીને પોતાનો ખાટલો ઓસરીમાં બેનની બાજુમાં રાખ્યો.હમીદા સમસમી ગઈ.
"હવે તો હદ થાય છે.આ કાંટો કાઢવો જ પડશે,પણ ખાવિંદ નારાજ ના થાય એ રીતે. !"...
એક વાર મોકો જોઇને હમીદાએ વાત મૂકી,  "મિયા,હવે કૈક સમજો !ગોરાં હવે જુવાન થઇ છે.
ગમે તેટલી વહાલી હોય,પણ બેન-દીકરીને સાસરે તો  વળાવવી જ પડે.
બહેનથી જૂદા થવાની વાત જ ભાઈને વસમી લાગી...પણ શું થાય !હમીદાની વાત સાચી હતી.
મન મારીને ભાઈએ સારા વર અને ઘરની તપાસ શરુ કરી.ક્યાંય મન ઠરતું નથી.
બેનને રોજ મળી શકાય એટલું નજીક કોઈ ઠેકાણું મળી જાય તો જ ભાઈ જીવી શકે એવું વળગણ ...
અને નસીબજોગે બાજુના જ લોલિયાણા ગામના સધ્ધર સૈયદ કુટુંબમાં બેનની સગાઇ કરી.
લગન લેવાણા.બેનને સાસરે વળાવી.ભાઈ તો સૂનમૂન થઇ ગયો.એની તો દુનિયા લૂંટાઈ ગઈ.
જીવ વગરના ખોળિયા જેવા ભાઈએ રાત તો માંડ વિતાવી.
સવાર પડતા જ ઘોડો લઈને બેનને ગામ પહોંચ્યો.
જુગ જુગના વિખૂટા પડ્યા હોય એમ ભાઈ બહેન ભેટી પડ્યા.
ભાઈને દુનિયાદારીની કોઈ ગતાગમ નથી.
એક,બે ત્રણ....કરતા આઠ આઠ દિવસથી ભાઈ બેનના ઘેર રોકાયો છે.
આખરે બેનની  નણંદે મહેણું માર્યું "મારા અસ્લમભાઇને  મોહીને ભાઈ બહેન બંને પરણીને આવ્યા છે."
બેનને બહુ દુખ થયું.ભાઈએ જતાં જતાં બનેવીને કહ્યું, "જીજાજી,તમે લોલિયાણામાં  એક ઊંચો મિનારો બંધાવો.
હું પીપરાળીમાં  એક મિનારો બનાવું.
સાંજ પડે એટલે સામ સામા દીવા પ્રગટાવીને અમે ભાઈ-બહેન દીવા જોઇને મળવાનો સંતોષ માનશું.
બનેવી સમજદાર હતો.બંને ગામમાં મિનારા ચણાઈ ગયા.
સાંજના ઓળા ઊતરે ત્યારે ભાઈ-બહેન મિનારા પર ચડીને દીવા ના દીદાર કરીને રાજી થાય.
આ રોજનો ક્રમ થઇ ગયો.મહિનાઓ વીત્યા.એક વાર ગોરામીયાને ભાવનગર જવાનું થયું.
બીવી હમીદાને કહ્યું,"સાંજ સુધીમાં તો આવી જઈશ પણ વહેલા-મોડું થાય તો મિનારે ચડીને દીવો બતાવજે.
મારી બેન રાહ જોશે."પણ....પાછા વળતાં ભાઈ અંધારામાં અટવાયો.મોડું થયું.
આ બાજુ લોલિયાણાના મિનારે દીવો લઈને બેન ચડી છે.ભાઈનો  દીવો દેખાયો નહિ.
ઘણી રાહ જોઈ.'આવું ન બને.નક્કી મારા ભાઈને કંઈક અમંગળ થયું છે....
એવું વિચારી મિનારાની ટોચ પરથી બેને પડતું મૂક્યું.ભાઈ...ભાઈ...કરતા બેનનું પ્રાણ-પંખેરું ઊડી ગયું.
મોડો મોડો ગોરામીયા ઘેર પહોંચ્યો.સીધો જ હમીદાને સવાલ કર્યો,"દીવો લઈને મિનારે ગઈ'તી ને ?
"ખંધી હમીદાએ લુચ્ચું  નાટક કર્યું,"હાય  હાય...હું તો ભૂલી જ ગઈ  !
" ...'યા ખુદા...!'ભાઇનો આતમ કકળી ઊઠ્યો.."ભારે કરી...મારી બેન રાહ જોતી હશે..."
દીવો લઈને જલ્દી જલ્દી ભાઈ મિનારે ચડ્યો...પણ...લોલિયાણાની દશ્યે ઘનઘોર અંધારું જોયું...
"દીવો નથી તો મારી બેન આ દુનિયામાં ન હોય...!"
અને બેન...મારી બેન...પોકારતા ભાઈએ દેહને મિનારા પરથી પડતો મૂક્યો.
ભાઈ-બહેનના હેતના સંભારણા રૂપે આજે પણ એ બંને મિનારા એ કરુણ કથાની સાક્ષી પૂરે છે.

(વરસો પહેલાં આ વાર્તા ઊર્મિ-નવરચનામાં વાંચી હોવાનું સ્મરણ છે.હિમતભાઈએ લોલિયાણાના મિનારાની તસ્વીર મૂકી એટલે આ કથા યાદ આવી.ઊ.ન.અને જે તે લેખકના ઋણસ્વીકાર સાથે.) 

અકળની પિયાલી @અરવિંદ બારોટ.

અકળની પિયાલી @અરવિંદ બારોટ.
--------------------

અકળની  પિયાલી,નિગમવેદ પીધો,
મહીં ખોતરીને ભરમ ભેદ લીધો.


પણછ મેં ચડાવી કઠઠ બાણ માર્યું,
શબદ સોંસરો મેં હરણ છેદ કીધો.


દરી સુંદરી વા ભરથરી ભણે છે,
અનંગે લળીને ગહન વેદ કીધો.


અરે,મેં વટાવ્યા બધા પાંચ પહેરા,
મળી મૂગતી ત્યાં તમે કેદ કીધો !


પથારી પડી રૈ,ગઈ રાત વીતી,
હરખ મૂલવીને અમે ખેદ લીધો. 

લાગે છે લૂ.....@ અરવિંદ બારોટ અને જોરૂભાઈ ગીડાની સહિયારી રચના.

લાગે છે લૂ.....@ અરવિંદ બારોટ અને જોરૂભાઈ ગીડાની સહિયારી રચના.
***************************************

ભીના પરોઢિયામાં ઝાકળ વરસે ને મને લાગે છે લૂ,
હેમાળો ગાળું કે સમદરને ઓઢું? લે બોલ, કરું શું ?


મેઘરવાની ધારે છલકી ભમ્મરિયાળી કૂઈ,
જોવનાઈ તો તડકે બેઠી તાપે વાલામૂઇ,
કાગ નહી, કોયલડી બોલે બોલે રે એનું કરવું શું ?


કમખાની દોરીથી બાંધ્યો બંધાય નહિ એવો તો ફૂટ્યો ગરમાળો,
તાજા બપૈયાઓ ઘુઘવતા જાય મારી છાતીમાં બાંધેલો માળો,
ના સમજાય,હવે આનું તે કરવાનું શું?


તડ તડ તૂટતું આયખું,ચુંદડીએ લાગી ઝાળ,
જમરખ દીવડે ડૂમો ઝલાણો,અંધારે ઊગતી ફાળ,
ઢોલિયે બાંધ્યા ઉજાગરા-અંબોડે તું !

અગન @ અરવિંદ બારોટ

અગન @ અરવિંદ બારોટ
-------------------
જેસલરાયના    જડેલા,
તોરલ રાણીના તોળેલા,
તોયે અમે રગતે રવરવતી તિરાડે જઈ અટવાણા.


મનના માંડવડામાં માટી રે મુકાણી,
રજ  ને  વિરજ કેરી જુગતિ રે જાણી,

માલદે રાઓળના રોપેલાં,
રૂપા   રાણીના  પાયેલાં,
એવાં અમે વનના વખડા રે શ્રાવણ મહિને સુકાણાં.


તનની તાંસળિયુંમાં ઘોળ્યા રે કસુંબા,
ઘટો ઘટ પીધાં તોયે વધ્યા મનસૂબા,

રાજા ભરથરીએ ભણેલા,
પીંગળારાણીએ  પઢેલા,
એવા અમે આગમના અખર થઈને પાણીમાં પલટાણા. 

કોડ......@અરવિંદ બારોટ.

કોડ......@અરવિંદ બારોટ.
-----------------------

લીલી લીલી વરીયાળી ને રાજગરાનો છોડ રે..
વરવું,તો વડલાને વરવું,વડવાઈના કોડ રે....

મચરક માથાં ઓળ્યાં,સૈયર !નભને આંજ્યું આંખે;
પરભવ ઘોળી, પીઠી ચોળી,પરણું સૂરજ સાખે;
ઝાકળનાં મોતીનો મેં તો માથે મેલ્યો મોડ રે...

ગુલાલ થઈને ખરી પડું,પ્રીતમજી આવે સામે;
મનમાં વાગી મોરલીયું,બોલાવી મારા નામે;
નદી ભળી ગઈ દરિયામાં-ઈ જનમારાની જોડ રે .....

આબરૂ ?....@ અરવિંદ બારોટ.

આબરૂ ?....@ અરવિંદ બારોટ.
--------------

ખમતીધર ખોરડાનું નળિયું ખસ્યું....!

છપ્પનિયા કાળ પછી 'કામગરા' કૂળના-
મોભીના ખોંખારે ગામડું વસ્યું...
ઈ ખમતીધર ખોરડાનું નળિયું ખસ્યું....!

સત્તરની સંતુડી લીલીછમ ઓઢણી ઓઢીને ભાત લઇ જાતી,
ખેતરમાં ઊભેલા ચાડિયાને જોઇને સંતુડી શરમાઈ જાતી,
ફાટફાટ જોબનિયે કાપડું કસ્યું......
તઈં ખમતીધર ખોરડાનું નળિયું ખસ્યું....!

પીપળના પાંદડા જેવી રે પાતળી સંતુનો પગ થિયો ભારે,
વાટીને પીવડાવ્યાં ગાજરનાં બી,હવે ઓગળતી લોહીની ધારે,
અધરાતે કાળનું કૂતરું ભસ્યું....
અરે ! ખમતીધર ખોરડાનું નળિયું ખસ્યું...!!.

ગીત નહિ-ગઝલ નહિ- અરે,કવિતા પણ નહિ ! બસ,એમ જ !!! @ અરવિંદ બારોટ.

ગીત નહિ-ગઝલ નહિ-
અરે,કવિતા પણ નહિ !
બસ,એમ જ !!! @ અરવિંદ બારોટ.
-----------------------

નથી કોઈનો વાંક સજનવા,નથી કોઈનો દોષ,
આપણ વચ્ચે અંતર પડિયું-જાણે સો સો કોશ...!

ગ્રહપીડા કે કરમપીડા,પુરવજનમના દોષ..!
જાત જાતના ટીપણાં ખોલી જોષી જોવે જોષ...

હથેળિયુંની રેખામાં જે નથી લખ્યું-તે નથી લખ્યું !
લેણ-દેણની માયા સઘળી,શેનો ધરવો રોષ ?

સમય સમયની સંતાકૂકડી..અંતે હાર્યા દાવ અમે,
ભીતર વાગે ઘેરો ઘેરો મહાશંખનો ઘોષ.. !

નહિ પાણીનું ટીપું એકે'.નહિ આંખ પણ ભીની,
ના કોઈ જાણે,ના કોઈ દેખે,આંસુ પડિયાં પોશ..!

હાલ્ય ને હોથલ....@અરવિંદ બારોટ.

હાલ્ય ને હોથલ....@અરવિંદ બારોટ.
*********************

હાલ્ય ને હોથલ, નેહડે જાઈં..!
શે'રનો આ રઘવાટ મેલીને ગર્યને ખોળે સથર્યા થાઈં !
હાલ્ય ને હોથલ, નેહડે જાઈં..!

મન-માયાળુ લોક લાજાળુ માનવી મળી જાય,
કાળજામાં ધરબેલ વાતુંના દાબડા ખૂલી જાય,
શેત્રુંજીમાં પગ ઝબોળી ગરવાં ગાણાં પ્રીતના ગાઈં !
હાલ્ય ને હોથલ, નેહડે જાઈં..!

પંડ્યડાની તું કણક બાંધી રોટલા ધીંગા ઢીબે,
વ્હાલના આવે ઊભરા,આંધણ ઢાંક્યા રે' નૈ છીબે,
ખાટલી ઢાળી એકબીજાને નેહના અમી-ઘૂંટડા પાઈં !
હાલ્ય ને હોથલ, નેહડે જાઈં..!

(સથર્યા=સ્થિર-Relax )

ભગત.........@ અરવિંદ બારોટ...

ભગત.........@ અરવિંદ બારોટ...
રાધાની ડોકના માદળિયા જેવું રૂડું એક ગામ...
ગામના ઉગમણા ઝાંપે સીતા-રામની મઢૂલી જેવું અરશી પટેલનું ખોરડું...
ધરમનો કેડો જડી ગયેલો...ભગતીનો જીવ...
થોડી ઘણી ખેતી...બાકી ભલી માળા ને ભલો એકતારો....
ગામમાં 'ભગત' તરીકે જ ઓળખાય...
ભગતની ઘરવાળી...માનબાઈ...રૂપ અને નમણાશનો ઢગલો...
હરતી ફરતી હોય તો જાણે પતંગિયું....
ગામમાં એક બંગડી વેચવા વાળો જુવાન અવાર નવાર આવે...
ઈ માનબાઈના પિયરના ગામનો,એટલે બપોરના રોટલા ભગતના ઘરે જ હોય...
આમેય ભગતનું ઘર એટલે આવ્યા-ગ્યાનો આશરો...
*
એક દિ'ની વાત છે...
વૈશાખનો બપોર...
ભગત ઓસરીની કોરે માળા લઈને બેઠા છે...ઓરડામાં બંગડીવાળાને રોટલા ખાવા બેહાડ્યો છે...
એમાં પાડોશણ છાશ લેવા આવી....સીધી ઓરડામાં ગઈ...તરત બહાર આવી...
"ભગત.માનબાઈ ક્યાં ?"
"માલીપા સે ને !"
"ન્યાં તો કોઈ નથ્ય...!"
ભગત ઘરમાં આંટો મારી આવ્યા...."બેમાંથી કોઈ નથ્ય..!"
ત્યાં તો ડેલીએથી ભીખા વાળંદે બૂમ પાડી...
"ભગત.....તમારી ઘરવાળી ઓલ્યા બંગડીવાળા હાર્યે ઊભા રોડે ધોડી જાય સે...!"
"અરે...રામ...રામ...રામ...."
*
વગડામાં આગળ માનબાઈ અને બંગડીવાળો...પાછળ ભગત....
"ઊભા રો'...! ભાગો મા...!...ઊભા રો'....." ....અને ભગત એને આંબી ગ્યા ...
"બીવો મા...હું તમને કાંઈ નઈ કઉં....!જાવું હોય તો ભલે,જાવ...પણ આવા તડકા માં ઉઘાડા પગે જવાતું હશે ?
ધરતી કેવી ધગે સે ! પગ નો બળે ?તમે બેય વાડામાંથી નીકળી ગયા ને પગરખા તો ઓસરીમાં પડ્યા રયા..!
લ્યો પે'રી લ્યો...હું આ દેવા જ વાંહે આવ્યો...."
ભગતે બંગડીવાળાના જોડા ને માનબાઈના ચપ્પલ હાથમાંથી હેઠે મૂક્યા.....
"હવે જાવ,તમતમારે....! રામ તમને રાજી રાખે.....!

તરસ...@ અરવિંદ બારોટ...

તરસ...@ અરવિંદ બારોટ...

તું એમ જ ઊભી રહે....!
કંઈ બોલ નહીં...
બસ,
એમ જ ઊભી રહે...!
જનમ-તરસ્યો
ખોબે ખોબે
તળાવ પીએ,
એમ
હું તને પીઉં ...........!

સપનામાં.....@અરવિંદ બારોટ.

સપનામાં.....@અરવિંદ બારોટ.
**************

લાજુડી આજ મારા સપનામાં આવી...!

બોલી નૈ કાંઈ,જરા મરકી,
બોલી નૈ કાંઈ-બસ,મરકી,

પેલ્લા મરકલડે ખંજન પડ્યાં 'ને
બીજે તો મોતીના ઢગલા,
જંતર વાગ્યું જાણે સૂના ઓરડીએ
બોલ્યાં રે લાજુના પગલાં;

બચકામાં બાંધીને ચાંદરણાં લાવી,
લાજુડી આજ મારા સપનામાં આવી !


હળવા રે પગલે આવી,
ધીમેથી ઢોલિયે આવી,

અંબોડો છોડીને વાદળશાં વાળથી
ઢાંકી દીધો મારો ચહેરો,
"ઊઠો રે સાયબા,વા'ણું વાયું"-કહી
છોડ્યો રે પાલવનો પહેરો,

"રૂપના કટોરા પાવા હું આવી."
લાજુડી આજ મારા સપનામાં આવી.

Friday, January 2, 2015

ખટકે.....@ અરવિંદ બારોટ.

ખટકે.....@ અરવિંદ બારોટ.
-----------------

શિવલિંગ ઉપર ગળતીમાંથી પાણી ટપકે,
શબદ-કટારી એ રીતે ચોધારી લટકે.

છાતીના ક્યારામાં લીલા રજકા વચ્ચે,
શૂળ ઊગી'તી એક સમે: અણધારી ખટકે.

રખડી -રઝળી થાક્યા :મેલી પાંખો ઢીલી,
માળો બાંધ્યો જતન કરી એ ડાળી બટકે.

ગહનગુફામાં જઇ ને બેઠા આસન વાળી,
વરણાગી ઈચ્છાઓ તો પરબારી ભટકે.

કાયા-માયા,લેણા-દેણી સઘળું છોડી,
વણઝારાને ઝાલ્યો,ત્યાં વણઝારી છટકે.

કઈ રીતે ...? @અરવિંદ બારોટ.

કઈ રીતે ...? @અરવિંદ બારોટ.
-------------

ભીંત જેવી ભીંત ઠંડી ગાર છે,
પોપડા બાળું હવે હું કઈ રીતે?

આજ હેમાળે અગનના ઓઢણાં,
જાતને ગાળું હવે હું કઈ રીતે ?

શબ્દ બાળ્યા ,શબ્દ ઠાર્યા, ને વરાળો !
મૌન ઉકાળું હવે હું કઈ રીતે ?-

દેહ-ધૂણી ધખધખે છે પાદરે,
પ્રેત પરજાળું હવે હું કઈ રીતે ?

એક નામ.......@અરવિંદ બારોટ.

એક નામ.......@અરવિંદ બારોટ.
--------------

લાજુનું નામ તો સાકરની કણી
ઓગળીને થાય એક મીઠપનો દરિયો....
*
હા, લાજુનું નામ એટલે...
સત્યનારાયણની કથાના પરસાદની મીઠાશ....!
જોગંદરની ધૂણીના ધુમાડા જેવો ગેબી આભાસ છે આ નામ...!
અગોચર છે એની હયાતીનું સરનામું....
તોય ઈશ્વરની વાણી જેવું વજૂદ છે આ નામમાં....!

લીલવણી બાંધણીની ભાત્ય જેવું રઢિયાળું છે આ નામ....!
નવોઢાના પાનેતર જેવી સોડમ છે આ નામમાં....!

એટલે જ કહું છું,
બિલોરી કાચમાં દેખાય એ તો ભ્રમણા...!!!
આંખની કીકી જ સાચી......!

આ માણસ.....!!! @ અરવિંદ બારોટ.

આ માણસ.....!!! @ અરવિંદ બારોટ.
--------------

આ માણસ કંઈ કામનો નથી...
ગામનો કે પરગામનો નથી....

અંધેરીનગરીમાં અંધા વસે,ત્યાં નીકળ્યો એ વેચવા અરીસા,
જૂની ટપાલના થોકડા ભરીને ઈ દેખાડે ભરચક ખીસા;
હામનો, દામનો, ઠામનો નથી..
આ માણસ કંઈ કામનો નથી...

નાગાના શ્હેરમાં ઇ લૂગડાં વેચતો,બહેરાને સુણાવે ગીતા,
ષંઢને કામની વિદ્યા ભણાવે 'ને પાણીમાં તાણતો લીટા,
એમનો નથી કે આમનો નથી....
આ માણસ કંઈ કામનો નથી...

(ષંઢ=નપુંસક, વ્યંઢળ)

રંડવાળ્યનું ગીત @અરવિંદ બારોટ.

રંડવાળ્યનું ગીત @અરવિંદ બારોટ.
---------------------

શમણે વીંધાય રેણ ઘેરાતી રાજ,
એના રગતે ભીંજાય મારી પાંપણ;
ભેરવની કિકિયારી મોભારે ચડતાં તો,
સરકી ગઈ ભ્રમણાની સાપણ.

જમરખ દીવાની વાટ્ય થરથર કંપે ને,
મારાં ફફડયા છાતીનાં ચીતરામણ,
તે'દુના શેણ રોજ ઊગો છો લોચનમાં,
જે'દુનાં ઓઢ્યા 'તાં ખાપણ.

ઝાંખા અજવાળાના ભમ્મરિયા દરિયામાં,
આવે જનમારાનાં પૂર,
ભીંતેથી દડદડતું સરગાપુર આખ્ખુંયે,
પાંપણને પલકારે દૂર;

શે રે જીરવાય બંધ ઘરમાં ડોકાતાં,
આ નળિયાની આંખ્યુંના તાપણ,
ભેરવની કિકિયારી મોભારે ચડતાં તો,
સરકી ગઈ ભ્રમણાની સાપણ.

{રેણ=રાત, તે'દુના=તે દિવસથી,શેણ=સાજણ-સ્વજન )

(૧૯૭૫)

બેજીવી રંડવાળ્યનું ગીત.....@ અરવિંદ બારોટ.

બેજીવી રંડવાળ્યનું ગીત.....@ અરવિંદ બારોટ.
----------------------
મધરાતે વરતાતા જયારે આરતનાં એંધાણ,
તમે ગયા-નાં આંખે ચડતાં પરબારા પરિયાણ.

કમાડ-ભીડી સાંકળ ભેળાં થીર આંગળા થરકે,
એવા અમથા રે અણસારે ડાબી પાંપણ ફરકે;
કૂખે ધીમો લવકારો,'ને થાય જીવ્યું પરમાણ.

માતાના થાનકમાં મેલ્યાં દીવા સો'તાં શમણાં;
માતાના દીધા-ની મુને શમણે શમણે ભ્રમણા;
ઉજાગરામાં ચરતાં સોણાં લીલેછમ્મ ચરિયાણ.

રામ કરે 'ને મળે તમારી અણસારે અણસારો,
ફળિયે રમતો મેલું મારો જીવ્યા-મર્યાનો આરો;
લીલી વાડી ઊગે મારી આંખ્યુંને સમશાણ........


૧૯૭૫

પાલખી........@ અરવિંદ બારોટ.

પાલખી........@ અરવિંદ બારોટ.
-------------------
હજી મને તું નહીં ઓળખી શકી...રે સખી..!
હા,મેં વાંચી લીધી તારી વણલખી ચબરખી...!

અચરજને મેં ખીલે બાંધ્યું,શું જોઉં કે જાણું ?
અનહદના નાતાને પગલી, કેમ કરી પરમાણું ?
પોંખી લેજે શુકનવંતી પરભવની પાલખી.... !

કંકુવરણા પડછાયાને રૂમાલમાં સંતાડું,
વેણવછોયા જંતરમાં હું કેવો રાગ વગાડું ?
તારા નખની એક કણી મેં જોઈ,તને પારખી...!

રિસામણાં......@ અરવિંદ બારોટ.

રિસામણાં......@ અરવિંદ બારોટ.
--------------------

ગઢમાં પડી તિરાડ,કિલ્લે ખર્યા કાંગરા...
ધબક અંધારા મેડી ને મોલાતે....
લળી લળીને કોઈ ન જોતું વાટ અમારી મ્હેલ-ઝરુખે...

ગઢની રાંગે શૂરાપૂરાની ખાંભીના દીવા ઓલાણા...
ખીજડા માથે ચીબરીની બોલાશ ધરુજે....
ખડ ખડ ખડ ખડ દાંત કાઢતો ઝાંખો સૂરજ
કાલ્ય સવારે ના યે ઊગે....!
કોને કે'વી આથમતા આ રાજવળાંની વાંત કારમી..?

બધું ય આ વેરાન ફરીથી થાયે લીલ્લુંછમ્મ ...
ઠકરાણાં જો રિસામણાં મેલીને પાછાં
સૂના ઓરડે કંકુ-પગલાં માંડે....
જર્જર ભીંતે કૂણા હાથે ગાર્ય કરીને
ઓરડિયા અજવાળે....
તો
ગઢ-કિલ્લાના પાણે પાણે..કોયલ બોલે.....!!!!!!!

બસ, એમ જ....! @ અરવિંદ બારોટ.

બસ, એમ જ....! @ અરવિંદ બારોટ.
----------------

કોણ મને upset કરે છે અરધી રાતે !
શબ્દો વિના chat કરે છે અરધી રાતે !

વ્હાલ અને વડછડનાં વનમાં રમતા 'તા એ-
પળ પળને update કરે છે અરધી રાતે.

એકદંડિયા મ્હેલ મહીં તું એકલવાસી,
તો ય તને ત્યાં net મળે છે અરધી રાતે !

આ મારા હૈયાને મારે શું રે કહેવું ?
ગમતું ગમતું set કરે છે અરધી રાતે !

અહમ બ્રહ્માસ્મિ......@ અરવિંદ બારોટ.

અહમ બ્રહ્માસ્મિ......@ અરવિંદ બારોટ.
---------------

હું પાણી, હું પરપોટો છું;
અંધારાનો હું ફોટો છું

હું બોલું તે લોઢે લીટો,
હું સાચો છું,હું ખોટો છું.

વ્હાવો,રેડો કે ઢોળી દ્યો;
ગંગાજળનો હું લોટો છું.

હું વેચું ને હું જ ખરીદું,
હું નફ્ફો ને હું તોટો છું.

રેતીના કણથી પણ નાનો;
મેરુ કરતાં હું મોટો છું.

ગંજીપાની રાણી....@ અરવિંદ બારોટ.

ગંજીપાની રાણી....@ અરવિંદ બારોટ.
--------------------

ગંજીપાની ચારે રાણી સાગમટે રિસાણી,
રમતાં રમતાં વાંકુ પડતાં અણધારી ખિજાણી

કોપ-ભવન માં જઈને બેઠી કાળી કામણગારી,
ચોકડિયાળી બંધ ઓરડે બેઠી દીવો ઠારી;
ચકળ-વકળ થઇ બન્યો બાવરો,મત મારી મુંઝાણી.

લાલપરી ગઈ લાલઘૂમ થઇ:લાખેણો છે લટકો,
ફુલ્લારાણી મુખ ફૂલાવે-ચડિયો એવો ચટકો;
ગુલામ થઈને કરું ચાકરી-"માનો, હે મહારાણી !"

મ્હેલ-ઝરૂખા,માઢ-મેડીયું સૂના સૂના લાગે,
મનામણાના મનસુબામાં રંક રાજવી જાગે;
એક એકને જઈને કીધું:"તું મારી પટરાણી !"
ગંજીપાની ચારે રાણી સાગમટે હરખાણી..!

પપ્પા તો એવા જ હોય.....! @અરવિંદ બારોટ.

પપ્પા તો એવા જ હોય.....! @અરવિંદ બારોટ.
--------------

પપ્પા, તમે આવા કેવા ?
હું તમારી સામે જ ઊભી છું તોય પૂછો છો કે
"મારી દીકરી ક્યાં ગઈ ?"

પપ્પા, તમે આવા કેવા ?
હજી તમારી આંગળી પકડીને ચાલુ છું, તોય કહો છો કે
"મારી દીકરી મોટી થઇ ગઈ !"

પપ્પા, તમે આવા કેવા ?
ટહુકો થઈને તમારા કાને ટીંગાતી રહું છું તોય કહો છો કે
"બેટા !કેમ કઈ બોલતી નથી ?"

પપ્પા, તમે આવા કેવા ?

રોજ રાત પડે ને.........@અરવિંદ બારોટ.

રોજ રાત પડે ને.........@અરવિંદ બારોટ.
----------------

રોજ રાત પડે ને
સંબંધોના ખંડેરમાં ભૂતાવળ જાગે....
સૂનકાર ખળભળી ઊઠે....

કોઈ આવીને અરધી ઊભેલી ભીંત પર
રાધા-કૃષ્ણની છબી ટીંગાડી ગયું.......

હવે નિરંતર વાંસળીના સૂર પડઘાય છે....
ખંડેરના કાટમાળમાંથી
ગોકુળ બેઠું થાય છે....

રોજ રાત પડે ને......

જો મળે તો ...@ અરવિંદ બારોટ.

જો મળે તો ...@ અરવિંદ બારોટ.
-------------------
ભારેલો અગ્નિ છું, હું કંઇ ઠર્યો નથી, હો !
ભડકો થાઉં,થોડી પણ જો હવા મળે તો !

સળગીને હું રાખ થયો, પણ મર્યો નથી, હો !
બેઠો થાઉં , થોડી પણ જો દવા મળે તો !

જપતાં જપતાં જીભલડી તો જળી ગઈ છે,
ફેરું માળા,લાવ ! ટેરવાં નવા મળે તો !

સરવર પીધાં તોયે તૃષા શમી નથી રે !
બે-ત્રણ ખોબા પીઉં,હવે ઝાંઝવાં મળે તો !

માણસ થઇને જોઈ લીધું,મજા નથી કંઇ !
આજે તો ઈશ્વર થાવું છે,થવા મળે તો !

સરવાળે શું ?...@ અરવિંદ બારોટ.

સરવાળે શું ?...@ અરવિંદ બારોટ.
--------------
ગણી ગણી તું પ્રેમ કરે, સરવાળે શું ?
વહાણ જળ પર વ્હેમ કરે,સરવાળે શું ?

મૃગજળને ક્યારામાં વાળી બાગ બનાવ્યો !
સપનાને તું ફ્રેમ કરે,સરવાળે શું ?

લખી લખી ડહાપણની વાતો ,થોથાં ભરિયાં !
સહી અભણની જેમ કરે , સરવાળે શું ?

કસી કસી તેં મૂલ જગતનાં જાણી લીધાં,
પિત્તળને તું હેમ ગણે ,સરવાળે શું ?

દેશવટો..............@ અરવિંદ બારોટ

દેશવટો..............@ અરવિંદ બારોટ
----------------

"જનમારાથી વળગ્યા છે

કાળો ઘોડો,
કાળો વેશ.....
ડુંગર-ગાળા.
નદીયું-નાળાં..
રઝળીરઝળી થાક્યો....
નથી ઊકલતા સાત પડદાના ભેદ....
ક્યારે છેડો આવે આ દેશવટાની અવધિનો....!"
*
યુગોથી ચિત્કાર કરે છે....મારી ભીતર
ગજરામારૂ............

અગમની પિયાલી..........@ અરવિંદ બારોટ.

અગમની પિયાલી..........@ અરવિંદ બારોટ.
--------------------

અગમની પિયાલી,નિગમવેદ પીધો,
ખણી-ખોતરીને ભરમ-ભેદ લીધો.

પણછ મેં ચડાવી, કઠઠ બાણ સાધ્યું,
શબદ સોંસરો મેં મરમ છેદ કીધો.

'દરી સુંદરી વા' -ભરથરી ભણે છે,
અનંગે લળીને ગહન વેદ કીધો.

અરે,મેં વટાવ્યા બધા પાંચ પહેરા,
મળી મૂગતી ત્યાં તમે કેદ કીધો !

પથારી પડી રઇ, ગઈ રાત વીતી,
હરખ મૂલવીને અમે ખેદ લીધો.

હોય તોય શું ?ન હોય તોય શું ? @ અરવિંદ બારોટ

હોય તોય શું ?ન હોય તોય શું ? @ અરવિંદ બારોટ

મૂળ વગરના ઝાડને પાન -હોય તોય શું ?ન હોય તોય શું ?
ઉજ્જડ ગામે મોટી દુકાન -હોય તોય શું ?ન હોય તોય શું ?

મોર ભલે ટહુકે ફળિયામાં રાંધણિયામાં કોયલ,
બહેરા નરને બબ્બે કાન -હોય તોય શું ?ન હોય તોય શું ?

મોઢે તો સાકરિયા ગોળા,દલમાં રમતો દગો,
પ્રીત વિના અમરતના પાન -હોય તોય શું ?ન હોય તોય શું ?

કાળજમાં કાજળની કોઠી,જીભડિયે જંજાળ્યું;
ગોલાં માનવ ગોરે વાન - હોય તોય શું ?ન હોય તોય શું ?

જળમાં મેડીબંધ મકાન - હોય તોય શું ? ન હોય તોય શું ?
અરથ વિનાનું અતિ ગન્યાન-હોય તોય શું ? ન હોય તોય શું ?

(જંજાળ્યું=જામગરી-તિખારાથી ફૂટતી દેશી બંદૂક=જંજાળ્યનું બ.વ.)

હરિવર તમને.....@ અરવિંદ બારોટ

હરિવર તમને.....@ અરવિંદ બારોટ
-----------------

હરિવર તમને હાથવગા હું રાખું....
વારે વારે ક્યાં જઇ ગોતું ?ગુંજામાં હું રાખું...!
હરિવર તમને હાથવગા હું રાખું....

ઘડીક રેઢા મેલું તો તો છટકી જાશો વા'લા !
ઝુરાપામાં રોઈરોઈને શીદને મરીએ ઠાલાં !
ચાહું ત્યારે ચગળું તમને, ચાહું ત્યારે ચાખું...
હરિવર તમને હાથવગા હું રાખું....

અત્તરનું પોતું થઇ વા'લા મઘમઘ વાતું કરજો...!
આંખ્યુંની ઓસરીએ રે'જો-થીર થઈને ઠરજો..!
અંતરની એકાંત્યે મારા ભીતરની હું ભાખું....
હરિવર તમને હાથવગા હું રાખું....

ભીતર હોજો ભગવો...@ અરવિંદ બારોટ

ભીતર હોજો ભગવો...@ અરવિંદ બારોટ
-------------------

બહાર ભલે ને લીલો-પીળો,ભીતર હોજો ભગવો...
અમલ-કટોરા મેલો,જીતવા ! ચિત્ત-ચલમને જગવો...

પળપળ ખળખળ વહેતી જાતી,તરણું થઈને તરવું,
અજવાળાંને આંખે આંજી, અંધારે પરહરવું;
ગગનગોખમાં ગરબો માંડે,એવો પતંગ ચગવો,,,
જીતવા ! ભીતર હોજો ભગવો...

ગહનગુફામાં ગેબ-નગારું ઘેરું ઘેરું ગાજે,
રોમરોમ પડછંદા વાગે,મન-મોરલીયું વાજે;
અવરાં આળ-અજંપા મેલો,ધીરજ-ધૂણી ધગવો,,,
જીતવા ! ભીતર હોજો ભગવો...

ઝળઝળિયાંને કાંઠે......@ અરવિંદ બારોટ

ઝળઝળિયાંને કાંઠે......@ અરવિંદ બારોટ
----------------

ઝળઝળિયાંને કાંઠે મેં તો બાંધી રામ-મઢૂલી !
નોધારા હિંડોળે મારી મનસા રહી છે ઝૂલી....

દરિયાને તો ખોબેખોબે આમ ઉલેચી નાખું,
કેમ કરીને આંખ ઉલેચું ? અંતે હાર કબૂલી !

પડછાયાના પગરવ ધીમાધીમા ઓરા આવે,
આ ઘડીએ આવે એ વાટે ડેલી છે અધખૂલી....

પાદરની દેરીના દીવે વાટ્ય ચડી દિ' ઊગ્યે,
ગોધૂલિના ટાણે દેરી સાવ અટૂલી ! સાવ અટૂલી !

પરપોટાની ગાંસડી .......@ અરવિંદ બારોટ

પરપોટાની ગાંસડી .......@ અરવિંદ બારોટ
------------------

બાયું ! મેં તો પરપોટા વીણ્યા ને બાંધી ગાંસડી !
બાયું ! મેં તો પગલાંને પ્રોવ્યાં ને ગૂંથી વાટડી !

શમણાં,અવસર, હરખ-હિલ્લોળાની મારે વણજું,
બાયું ! જોને ધોળે દિ' લૂંટાણી મારી હાટડી !

કુળદેવીના મઢમાં ઘીનો દીવો જડાસ બળતો,
બાયું ! મેં તો પીપળપાને મેલી બાધા-આખડી !

ઘર,ઉંબર,ફળિયું ને શેરી-ઝાંપા સુધી જોયું,
બાયું ! કિયા મારગમાં ખોવાણી હૈયા-હાંસડી !

બાયું ! મેં તો વેણેવેણે સાંધી જૂની વાતડી !
બાયું ! મેં તો ખીંટીએ ટીંગાડી પીળી પાઘડી !

અંતરની માયાનું શું ?....@ અરવિંદ બારોટ

અંતરની માયાનું શું ?....@ અરવિંદ બારોટ
---------------------

ફોરમ તો કાયામાં સંતાડી દઉં, પણ અત્તરના ફાયાનું શું ?
ફાયો તો કમખાના ગુંજે રાખું ,પણ મઘમઘતી કાયાનું શું ?

ફળિયામાં બેસું તો તડકો રંઝાડે, ને શેરીમાં વરણાગી વાયરો,
દોમદોમ સાયબી હેલે ચડી રે કાંઈ ઝૂમે ઉમળકાનો ડાયરો;
છાનું રે છપનું તો ઘરમાં ગવાય,પણ મેળામાં ગાયાનું શું ?

હૈયાનો હિંડોળો ઝૂલ્યા કરે,ને એની દોરી તાણીને હું થાકી,
કાચી ઉમરમાં કોને જઇ કહેવું કે આંખ્યું ઉજાગરે પાકી !;
માયા મનેખની મેલીયે દઉં,પણ અંતરની માયાનું શું ?

૨૫ એપ્રિલ,૨૦૧૪

અમે તો રાજીપાના માણસ.........@ અરવિંદ બારોટ

અમે તો રાજીપાના માણસ.........@ અરવિંદ બારોટ
--------------------------
ભાઈ ! અમે તો રાજીપાના માણસ !
દેખાડાનો નહીં દાખડો, માલીપાના માણસ !

લાખલાખ મોતીની વાતું ભરી પટારે,
હેત-હવેલી ઝળહળ થાતી સાંજ-સવારે,
ભીતર છોને અભર્યે ભરિયું, ખાલીપાના માણસ !

મુખવટાના મલકના સીમાડે ઊભા,
સાકરિયા વાણીના પારાવારે ઊભા,
ઓલીપા ના ડગલું ભરીએ,આણીપાના માણસ !

પરોઢના પગથારે બેઠા માળા લઈને,
કૂંચી વાટે બેઠા, જૂના તાળા લઈને,
જુગોજુગ પલટાય ભલેને ! ખોટીપાના માણસ !

કાયમી સરનામું દે !...અરવિંદ બારોટ

કાયમી સરનામું દે !...અરવિંદ બારોટ
-------------------------
અત્ર તત્ર સર્વત્ર ભલે તું હોય, કાયમી સરનામું દે !
જતાં-આવતાં મળવાનું મન હોય,કાયમી સરનામું દે !

લાલ ,પીળી કે લીલી,ધોળી ધજા- નિશાની પાક્કી દઈ દે,
નથી મારગે જવાબ દેતું કોઇ, કાયમી સરનામું દે !

મંદિર,મસ્જીદ ગિરજાઘર કે તીરથમાં જઇને હું ગોતું,
એવી કંઈ નવરાશ મને ના હોય,કાયમી સરનામું દે !

મૂરતી-ફોટામાં તો વા'લા નેણ ભરીને નીરખ્યા,
હવે રૂબરૂ વાતુંચીતું હોય ,કાયમી સરનામું દે !

પરભુ બોલ્યા "તારું ઘર એ મારું ઘર છે,સમજી લેજે !-
હું તારામાં,તું મારામાં હોય,કાયમી સરનામું એ...!"

જીવતરનું ગાડું........@ અરવિંદ બારોટ

જીવતરનું ગાડું........@ અરવિંદ બારોટ
------------------------
સમરણના ડચકારે મારું જીવતર-ગાડું હાંકુ.
વાટ અજાણી, અંધારામાં ભાળું ઝાંખું ઝાંખું.

મબલખના મેળામાં તારી જરીક ઝાંખી ગોતું,
સથવારો તારો મહેકે જાણે અત્તરનું પોતું;
ઊગમણો અજવાસ જોઈ મનવાને આવે પાંખું.

પીડાનું પાથરણું ને અવઢવની ચાદર ઓઢું,
અઢળકના ઓશીકે માથું મૂકીને હું પોઢું;
અલખ-આશરે કરું વિસામો, જયારે જયારે થાકું.

માછલીને વીંધવી .........@ અરવિંદ બારોટ

માછલીને વીંધવી .........@ અરવિંદ બારોટ
-----------------
ત્રાજવાં પર પગ રાખી માછલીને વીંધવી,
એ જ રીતે સત્ય સામે આંગળી રે ચીંધવી.

કામ રઝળે,લોક બોલે,ગોપીઓ થઇ બાવરી,
કાનજીને કંઇ ન કહેવું,વાંસળીને નીંદવી !

ઢોલ તરઘાયો બજ્યો ને યુદ્ધની હાંકલ પડી,
હોય ના તલવાર છોને, પાંસળીને વીંઝવી !

કોણ રાજા ? કોણ રાણી ? કોણ કુંવર-કુંવરી ?
ના કદીયે વારતાને સાંભળીને પીંજવી !

હું પલાળવા નીકળ્યો,વરસાદ પણ તૂટી પડ્યો,
સાવ હું કોરો રહ્યો,મેં વાદળીને ભીંજવી !

જળવેંતમાં છે.........@ અરવિંદ બારોટ

જળવેંતમાં છે.........@ અરવિંદ બારોટ
------------------------

તું હલેસાં માર કે ના માર,હોડી રેતમાં છે.
છોડ હોડી,માર ડૂબકી !મોતીડાં જળવેંતમાં છે.

હું જ દરવાજો અને કિલ્લો હું મારા ગામનો છું,
જીવતો છું,તોય મારો પાળિયો રણખેતમાં છે.

આંખ,ચહેરો,હાથ-ની ભાષા ઉકેલું રોજ હું,
આજ તો કંઇ વાત એની આગવા સંકેતમાં છે.

દુઃખ દળવું,સુખ રળવું,છોડવું,મળવું-હરખવું;
એ બધાંમાં ફેર શું છે ?'જે પરી 'ને પ્રેતમાં છે !'

હું પ્રભુ પાસે દયાની ભીખ માંગુ ના કદીયે,
જો કરુણા હોય ક્યાંયે,તો એ માના હેતમાં છે.

ત્રાગડો......@અરવિંદ બારોટ

ત્રાગડો......@અરવિંદ બારોટ
-------------------

પાળવો હોય તો પોપટ પળાય,કાગડો નહિ !
તોડવી હોય તો બેડી તોડાય,ત્રાગડો નહિ !

ઘણું ભણ્યો તું,જીવલા ! તોયે કોરી પાટી,
ભણવો હોય તો અખર ભણાય,આંકડો નહિ !

લોહી સોંસરવી લહરક લીસી વાચા ફૂટે,
ગાવું હોય તો ગીત ગવાય,રાગડો નહિ !

ઝાંઝવા કાંઠે છોને લીલી નગરી ઊગી !
બાંધવી હોય તો મેડી બંધાય,માંચડો નહિ !

ઢળ્યા ઢોલિયે હૈયું ઠારી મળે વિહામો,
કરવું હોય તો હેત કરાય,દાખડો નહિ !

ભલાજી...........(ખખડધજ ખાનદાનીનો છેલ્લો નમૂનો) @અરવિંદ બારોટ

ભલાજી...........(ખખડધજ ખાનદાનીનો છેલ્લો નમૂનો) @અરવિંદ બારોટ
----------------------
ભડભાદર ને ભાયડો ,ભલાજી....
વાતું-ચીતુંમાં વાયડો ભલાજી....

મનમાં બાંધ્યો મધપૂડો,બરડામાં બાવળ;
વણ લખેલા ઈ વાંચતો, જીવતરના કાગળ.
વાદળમાં વાવે રાયડો, ભલાજી........

ઝોળી જેવો ખાટલો,પાંગતમાં સાંધા;
હડિયું કાઢે હાટડે,બીડીયુંના વાંધા.
લાગે તોખાર ! ભલે,ટાયડો ભલાજી.....

દરિયા જેવો દલગજો,દીઠો નવડ દાતાર;
"વાહ,ભલાજી,બંકડા !"કવિયાં કરે પોકાર.
સૂરજને આપી દે છાંયડો, ભલાજી.....

ગુલાબી...........@ અરવિંદ બારોટ

ગુલાબી...........@ અરવિંદ બારોટ
-------------------

ગુલાબી ગુલાબી , સઘળું ગુલાબી ,
મળ્યો જ્યાં તમારો કાગળ જવાબી.

સુગંધી સરોવર અછતાં ન રહેશે,
ભલે હો તમારો ચહેરો નકાબી.

ભલે રૂપની હેલ છલકાઈ જાતી,
ભલે મારગે થાય ખાના-ખરાબી.

યુગોનો પુરાણો નાતો છતાંએ,
નજર ના ઉઠાવે, એવાં મિજાજી .

હસે જો જરા તો મોતીનો ઢગલો;
ન મલકે જરા પણ,એવાં હિસાબી.

ઉતારી ઘણી આરતી પણ ન માન્યાં,
કરે કોણ જાજી હવે ભાઈસા'બી !

લાજુડીનું નામ............@ અરવિંદ બારોટ

લાજુડીનું નામ............@ અરવિંદ બારોટ
____________
લાજુડીનું નામ એટલે હેમાળાની કંદરામાં નમણું સરોવર...
એ સરોવરના કાંઠે મારી ઝૂંપડી....
ચૈતર-વૈશાખની લૂને પણ પોરો ખાવાનું મન થાય
એવી ટાઢક એટલે લાજુડીનું નામ....
લાજુડીનું નામ તો મોરપીંછનો મલક....નવલખાં મોતીનો મલક...

લાજુડી તો...
રૂપનો થાળ,
મધની પાળ,
વાંસળીનું વહાલ,
રેશમી રૂમાલ......
નીરખું,ચાખું,સૂંઘુ,સાંભળું,અડું...તો બસ, લાજુના નામને...

લાજુ તો મારા હૈયાની હાંસડી....
મારા પટારાનું નાણું....મારું પરોઢિયાનું ગાણું....

મારી રગરગમાં લોહી નહીં,લાજુ વહે છે....
મારા શ્વાસમાં હવા નહીં, લાજુ વહે છે ...
કાળમીંઢ પા'ણાની છાતી ફાડીને તરણું ફૂટે-
એમ લાજુ મારામાં ઊગી છે....

કોઈ મને પૂછે કે લાજુ કોણ છે ? ક્યાં છે ?
તો હું ચૂપ થઇ જાઉં છું ..
પણ,મારી આંખોમાંથી લાજુ બોલે છે
"હું આ રહી !"

ફોટો પડ્યો.....@ અરવિંદ બારોટ

ફોટો પડ્યો.....@ અરવિંદ બારોટ
------------------

સાંચવેલો રૂપિયો ખોટો પડ્યો,
આયખાની શેરીએ સોપો પડ્યો.

આજ લગ તો મેં મને ના ઓળખ્યો,
વીજ ચમકી,જીવનો ફોટો પડ્યો.

જાત સોંસરવા જવાની ખેવના,
ને વચાળે ચિત્તનો ચોરો નડ્યો.

વૃક્ષ, ડાળી, પાંદડાં ઘેઘૂર છે.
મૂળગી લીલાશનો ઝોલો ચડ્યો.

ગટગટાવ્યો આમ તો આકંઠ મેં,
તોય પ્યાલો પ્રેમનો ઓછો પડ્યો.

લે, અષાઢી મેઘ તો તૂટી પડ્યો !
ગ્હેકવામાં મોરલો મોડો પડ્યો.

એ તો ના ચાલે.....!!..@ અરવિંદ બારોટ

એ તો ના ચાલે.....!!..@ અરવિંદ બારોટ
_______________

તું તારો કક્કો કૂટે, એ તો ના ચાલે.
તું ચગતી પતંગ લૂંટે, એ તો ના ચાલે.!

જો, સરવાળાની વદ્દી જેવો કાળ ઊભો છે,
તું નકરાં મીંડાં ઘૂંટે, એ તો ના ચાલે.!

સભર કર્યો મેં,છલકાવ્યો મેં કાંઠા સુધી,
તું ટીપેટીપે ખૂટે, એ તો ના ચાલે.!

પહેરણ જાણી અવસર ટાણે પહેર્યો મેં તો,
તું ટાંકેટાંકે તૂટે, એ તો ના ચાલે.!

મઘમઘતો આ બાગ તને મેં સોંપી દીધો,
તું કાંટા-કંકર ચૂંટે, એ તો ના ચાલે.!

સમજણની જે ગઠરી બાંધી માથે મૂકી,
એ મારગ વચ્ચે છૂટે , એ તો ના ચાલે.!

ખૂબ તપાવી નિંભાડામાં મનની મટકી,
એ રમતાં રમતાં ફૂટે, એ તો ના ચાલે !

તો હું માનું.........@ અરવિંદ બારોટ

તો હું માનું.........@ અરવિંદ બારોટ
-------------------
હું બોલું તે પહેલા પડઘો પડે, તો હું માનું,
રમતાં રમતાં રામ-રમકડું જડે,તો હું માનું.

કાયાદેવળ: આતમરાજા રમે,જળહળ જ્યોતે,
દાંડી વિના નોબત જો ગડગડે, તો હું માનું.

કાલિન્દીનો કાંઠો છે:હું રમું, ગ્વાલા સંગે,
દામોદર જો રમવા આવે દડે, તો હું માનું.

અમલકટોરા છલકાતા હો ભલે,મીટ ન માંડું,
પીધા વિના કેફ અનેરો ચડે, તો હું માનું.

હૈયામાં તો મીણ ભર્યું છે અને ધખતી ધૂણી,
આંખોમાંથી રેલા ના દડદડે, તો હું માનું.

તુલસીના પાંદે તોળેલો તને બોડાણાએ,
તોલ હવે જો થાય ધરમના ધડે,તો હું માનું.

નમી સાંજ ને ......@ અરવિંદ બારોટ

નમી સાંજ ને ......@ અરવિંદ બારોટ

નમી સાંજ ને ક્ષણનું ટોળું અહીં તહીં પીંખાય,
અને અમારાં ચખનાં ભોળાં કપોત તરફડ થાય.

વલખાતી પછડાતી આવી મુઆ સૂરજની લાશું બાળી રાત,
અને અમારા હેવાતણને દિયે દિલાસા ઘરચોળાની ભાત;
કમાડ-ભીંત્યું-રંડાપાને ભવનું વા'ણું વાય.

ગઈ વિલાઈ સૂરાપૂરાની ખાંભી આગળ શગે સળગતી જ્યોત,
હિંડોળાના કીચૂડાટમાં કણસે ઘરના માઢુડાનું મોત;
તળવાયેલાં પગનાં તળિયાં ઉંબરમાં અટવાય.

ગળ્યાં ટેરવાં અને અમારા જીવતર કેરાં ચંદનવન સૂકાયાં,
સાંજ ઢળી ને ગયા રઝળતા તડકા સાથે આરતના પડછાયા;
ધૂળવાયેલી કાયામાંથી વહરાં રણ લહેરાય.

વન.............@ અરવિંદ બારોટ

વન.............@ અરવિંદ બારોટ
---------------
આજ અમારી નમણાશુંના આંગણિયે-
શમણાનાં ઊગ્યાં વન,
ટહુકે ચીંખી ઊઠયાં તન.

સીમ દીમના મારગડેથી ધૂળિયાળી લીલાશે,
અમને પોંખ્યા ભરી ભીનાશે,
વાલમ,કિયા જનમની આશે-
વનમાં વલવલતું આ ભમે અમારું મન.....!

લીલા વનને,પાંદ-પાંદડે પલળીપલળી પાયું,
તમને ગમતું ગાણું ગાયું,
વાલમ,તમને કેમ સમાયું-
અમને વાછોડવાનું !કેમ કરીને વળ્યું તમારું મન !

આજ લગી ના ખમ્યા વાયરા,વરસ્યા શૂળે શૂળ,
સુકાણાં હથેળિયુંનાં ફૂલ,
પાંપણે ફરકે પીળી ધૂળ,
હવે તો નયને ઊગ્યા થોર,વિરહને વગડે કોળ્યા દન......

વિજોગણ......@ અરવિંદ બારોટ

વિજોગણ......@ અરવિંદ બારોટ
--------------------
મોલું રુવે મધરાતે રાજ....
સાજણ મારો ઈડરિયો ગઢ સૂનો માણારાજ.

સૂની મેડી,સૂની ડેલી રાજ....
સૂની ગઢના કાંગરડાની ટોચ્યું માણારાજ.

શગે બળતો દીવો રાજ....
દાઝ્યા મારા અંતરને સળગાવે માણારાજ.

રુંવેરુંવે હું તો સળગું રાજ....
બાળે મારા ઘરચોળાની ભાત્યું માણારાજ.

હળવીહળવી હાલે રાજ...
વેરી મારી વિજોગણની રાત્યું માણારાજ.

આંખ્યું રાતી થઇ હાલી રાજ....
આંહુંડાનાં તોરણ ખરતા હાલ્યાં માણારાજ.

અમે દખ કોને કઈએ રાજ....
તમે રયા દૂર દરિયાસરના દેશે માણારાજ.

રતાંધળા માણસનું ગીત.......@ અરવિંદ બારોટ

રતાંધળા માણસનું ગીત.......@ અરવિંદ બારોટ
-----------------------------

દિ' ઢળતાંની સાથે ઢળતાં આંખ્યુંનાં અજવાળાં,
કોણ કોણ-ના જંગલ ફરતાં શંકાનાં ગરનાળાં.

નથી નથી-છે-નથી નથી-ના થોક રાફડા ફૂટ્યા,
ઉંબરમાં અટવાતાં મારા જલમ કાચના તૂટ્યા;
આંગળિયુંના નથી ખમાતા અણગમતા પડતાળાં.

રામ,તમારી ડેલી આગળ હુતાસણીના ભડકા,
અને અમારે અંધારાના હૈયાહુંદા થડકા;
કેમ કરીને વરતાશે આ પગલાંના સરવાળા !

હવે અમારી ઠેસ ભરેલી જીવતરની આ પેટી,
હળવે રહીને ઘા કરતાં પણ નથી જણાતી છેટી;
કંકર કાં તેં દીધા અમને,માગ્યા'તા પરવાળાં !

આવતી કાલ પછીની કાલે....... @ અરવિંદ બારોટ

આવતી કાલ પછીની કાલે....... @ અરવિંદ બારોટ
_____________________

આવતી કાલ પછીની કાલે
જનમટીપની જેલ તોડીને સૂરજ ભાગશે....
ડામર ઓઢીને શહેરની સડકો પર રખડશે.....

સ્લીપરની તૂટેલી પટ્ટી જેવું જીવન
સાયકલની ઊતરી ગયેલી ચેઈન પર લટકી પડે
તો એમાં બિચારા સૂરજનો શું વાંક !

અહીં દેખાતા બધા જ ચહેરા
ભવાઈ રમવાનું બંધ કરશે કે તરત જ
એમને ટાઢ ચડશે,છાતી સળગશે....
એમની છાતી પર કાચું માંસ શેકીને ખાશે એમના સગાં-સંબંધી....
બધાંના લોહીનો રંગ રાખોડી થઇ જશે....
ધીમેધીમે લોહીનો રંગ ઊડી જશે.....
રંગ વગરનું લોહી પીવાની મજા શી !
બધાંના શરીરોમાં જરાસંઘો નાચતા હશે.....

આ બધું જોઇને
મારા લાલઘૂમ્મ શ્વાસો લીલું મેદાન બનીને વિસ્તરશે.....
અને આંખના કુરુક્ષેત્રમાં અભિમન્યુ છેલ્લે કોઠે હારશે.....
જીવ્યા-મર્યાનો ખાલી શીશો ફૂટી જશે....

લાવાના પહાડ પરથી દડદડતી હડપ્પાની અરસપરસતા
ઊંઘની ગોળી લઈને સૂઈ જશે...
સૂરજ રખડતો જ રહેશે......
આવતી કાલ પછીની કાલે......

સુખી માણસનું ગીત..........@ અરવિંદ બારોટ

સુખી માણસનું ગીત..........@ અરવિંદ બારોટ
_________________

ઠકરાત ગણો કે રજવાડું, મારા ફળિયામાં છે.
દહ કૂંઢી ભેંશુનું ખાડું,મારા ફળિયામાં છે.

વડવા-વારીનું આ મારું વડું ખોરડું, ખમ્મા !
સાચાં મોતી પાકે એવાં વાડી-ખેતર,ખમ્મા !
જોડ બળદની ને ગાડું,મારા ફળિયામાં છે.

મરઘાનેણી નાર ઘરે ને ગગો-ગગી બે રમતા,
કડિયાળી છે ડાંગ હાથમાં,રામ રદામાં રમતા;
નિત પરોણાનું ધાડું,મારા ફળિયામાં છે.

નાતીલા કે પરનાતીલા-બાથ ભરીને મળવું,
સૌના સુખે રાજી થાવું,પરના દુખે બળવું;
પરથમ હો કે છેવાડું,મારા ફળિયામાં 

માડી,હું તો રાનપંખી !.....@ અરવિંદ બારોટ

માડી,હું તો રાનપંખી !.....@ અરવિંદ બારોટ
------------------------
માડી,હું તો રાનપંખી !
હણાયેલા હંસનો નિ:શ્વાસ સળગે મારી આંખમાં,

વૃક્ષની ડાળીને પાંદડું ફૂટે એવા અનુભવનો વિસ્તાર મારા રક્તમાં,
કંકુના છોડ જેવી ઋતુ થઈને વગડે ઊગી નીકળું...
ઠંડા પહાડની ટોચે ગર્ભાશયની હૂંફ શોધું.....

ભાંગતી રાતે ઓગળતા ગંગાસતીનાં ભજન સંભળાય,
ત્યારે શિયાળુ નાંદ જેવી ઠંડી ક્ષણો મારા પોપચે બેસે....
જીવના ઢોળાવ જેવું મારુ હોવું પાસું બદલે.....

કોઈના કંધોતરની નનામીના પડછાયે પડછાયે વેરાગી વેલ્યના ચીલા ફૂટી નીકળે,
તો જ ચૂડીકરમના પ્રહાર ઝીલતા ગોંદરાના પથ્થરનું શાપનિવારણ થાય...
પણ,ક્યાંથી ઉતારુ એવી દેવાંગી વેલ્ય ! ક્યાંથી લાવું અમારલોકના ધમળા ધોરી !

શ્રાવણી રાતના ઘટ્ટ અંધકારને મારી હથેળીમાં ઘૂંટ્યા કરું છું....
ધીમેધીમે ઘૂંટ ભરીને પીધા કરું છું ઉજાગરાનો આસવ....

વેરાન વગડે ઝૂંપડી બાંધીને આકરાં તપ તપતી વેરાગણના મોકળા કેશમાં અટવાય છે-
જનમોજનમની ઝંખનાનો અભિસાર ...
એ અભિસારનો નાયક હું છું,માડી !

નીરખ્યા આજે.......@ અરવિંદ બારોટ

નીરખ્યા આજે.......@ અરવિંદ બારોટ

અલપઝલપ તો જોયા 'તા પણ નેણ ભરીને નીરખ્યા આજે.
ટગરટગર થઇ મોહ્યાં 'તાં,પણ પ્રેમ કરીને પરખ્યા આજે.

ડગરડગર તો ખીલ્યાં 'તાં, પણ ફોરમ થઈને ફટક્યાં આજે.
ઘટકઘટક જળ ઝીલ્યાં 'તાં,પણ ગાગર થઈને છલક્યાં આજે.

મરકમરક થઇ મલક્યાં 'તાં,પણ હેત કરીને હરખ્યાં આજે.
અલકમલકમાં ભટક્યાં 'તાં, પણ એક અચંબે અટક્યાં આજે.

લટકમટક થઇ ચાલ્યાં 'તાં, પણ ઊંડા જળમાં લપસ્યા આજે.
ઝબકઝબક થઇ મ્હાલ્યાં 'તાં,પણ જળહળ થઈને ઝળકયાં આજે.

થડકથડક થઇ પામ્યા 'તા,પણ કાળજ કૂણા ધડક્યાં આજે.
અગમનિગમ તો જાણ્યા 'તા,પણ તમને જાણી હરખ્યાં આજે.

અરસપરસ તો ચૂમ્યા 'તા,પણ જમણાં અંગે ફરક્યા આજે.
ઘમરઘમર તો ઘૂમ્યાં 'તાં,પણ ગાણું થઈને હલક્યાં આજે.

સાદ........@ અરવિંદ બારોટ

સાદ........@ અરવિંદ બારોટ

વગડે કોયલ બોલતી એનો શેરીએ આવે સાદ,
હાલ્ય ને આંબાવાડીએ,હજી પોરની તાજી યાદ.

મોરની ડોકે ઝૂલતી ઢેલડ ઊંચકી આખું વન,
મરકે ઊભા મોલ,આણીકોર સીમના મો'યા મન;
અંગ મરોડીને ડાળીએ લીધા ભાન ભૂલ્યાના વાદ.

આંય છાતીમાં કાંઈ હિલોળે દરિયા જેવા પૂર,
પાંદડા જેવા પંડ્યમાં ઊગ્યાં ઝાડવાં રે ઘેઘૂર;
ડોલતી ડાળીએ ઝૂલીએ ભેળાં ગજવી ઘેરો નાદ.

નમણાશુંના માંડવા હેઠે પ્રીતની પરી ના'ય,
લીલવે શેઢે ઝાડ ઝકૂંબે,ગીતનું વા'ણું વાય;
આંય કોરું ધાકોર ને ઉપરવાસનો આ વરસાદ.

(મુખડું લોકગીતનું છે)

17-07-1977
તાંસળી......@ અરવિંદ બારોટ.
-------------------------

શું હશે એ ? વેદના કે વાંસળી ?
જે હમેશા ભીતરેથી સાંભળી !

ઝંખનાના ભીંગડાં ઉખેડવા,
ઝાંઝવાંમાં એક બોળી આંગળી.

લાવ ઠૂંગો ! થાળ મીઠા વેણનો !
ગટગટાવી મેં અમલની તાંસળી !

આંખ તો છિનાળ છે: ભટક્યા કરે !
મીટ મારી છે પદમણી પાતળી !

એષણાના વાય ટાઢા વાયરા,
લાવ, ઓઢી લઉં ધરમની ધાબળી !

ઢોલા-મારુ......@ અરવિંદ બારોટ

ઢોલા-મારુ......@ અરવિંદ બારોટ
--------------

ઢોલાજી અમ્મરિયા દેશના ઉતારુ,કે પોઠીડા હલક્યા મેવાડ,
મારુની મોલાત્યે ઢોલિયા ઢળે ને કાંઈ ઓતરાતી રાત્યના વદાડ.

ઢોલાને ઉતારા છાતીભર હૈયે ને,તગતગતી આંખ્યુંના ચાકળા;
પરદેશી પંખીના અથર્યા આધાર,જેમ વા'ના વંટોળ ચડે આકળા;
વધણ્યે ચડ્યા રે હેત-પ્રીત્યુંના છોડ અને રેખાળાં માનવીના લાડ.

ઘેરાતી રાત્યને ઝરૂખેથી લળકે આ મારુની લૂંબઝૂંબ કાયા,
રાતાં બલોયાં ને રાતું કબાન એવી લોહીના ઢોળાવ જેવી માયા;
પાંદડુંક પડછાયો ઝંખે આ પોપચાં ને ઘેઘૂર ઉજાગરાનાં ઝાડ.

1976

દીકરી-ઘરની દીવડી....@ અરવિંદ બારોટ

દીકરી-ઘરની દીવડી....@ અરવિંદ બારોટ
-----------------------

ઈશ્વરને જયારે હરખનાં આંસુ આવે છે....
અને એ આંસુનાં ટીપાં જ્યાં પડે છે ત્યાં દીકરી જન્મે છે....
દીકરી તો ઈશ્વરનો હરખ છે....

દોમદોમ સાહ્યબી હોય,મેડી-મોલાતું હોય,ગાડી-બંગલા હોય ..
સાતસાત દીકરા હોય...
પણ દીકરી ન હોય તો એ પરિવાર અધૂરો ગણાય....

જે ઘરના આંગણામાં તુલસીનો ક્યારો ન હોય,ઓરડા-ઓસરીમા
દીકરીની ઝાંઝરીનો રૂમઝૂમ રણકાર ન હોય એ ઘરને ઘર ન કહેવાય.
એ ઘર કોયલ વગરના વન જેવું,મૂર્તિ વગરના મંદિર જેવું ગણાય.

રાવણને જો દીકરી હોત તો લંકા ક્યારેય રોળાત નહીં..
કારણ કે,પુરુષના અભિમાનને દીકરી મીણની જેમ ઓગાળી નાખે છે.
દીકરીનો બાપ લાચાર ન હોય,નરમ હોય...

દીકરી આ સંસારનું એવું ફૂલ છે જે પોતે કરમાઈ જાય,સુકાઈ જાય
તોય આ સંસારને પોતાની સુગંધથી મહેકતો રાખે છે....
દીકરીના ત્યાગ અને સમર્પણથી જ આ સંસાર ટકી રહ્યો છે...
એટલે જ કહી શકાય કે....
'ખુશ્બૂ હૈ બાગકી,રંગો કી પહેચાન;
જિસ ઘર મેં બિટિયા નહીં,વો ઘર રેગીસ્તાન.'

દીકરીને વહાલનો દરિયો કહેવાય છે...
જેમ દરિયો અમાપ છે,અતલ છે
એમ દીકરીના હેતનું કોઈ માપ નથી,
કોઈ સીમા નથી....
પણ સરખામણી કરવી હોય તો હું એમ કહું કે
'દીકરી વહાલની પોટલી છે.....'
દરિયો તો ખારો હોય,દીકરી તો મધની નદી જેવી મીઠી હોય છે.
દરિયો હાથમાં ન સમાય,પોટલીને તો માથે મૂકાય,હૈયે લગાડાય...
દરિયાની તો બીક લાગે...દરિયો ડૂબાડે,દીકરી તો તારે...
દરિયો માઝા મૂકે,દીકરી મર્યાદા ન મૂકે....

ખારા આંસુને સાકર ગણીને પી જાય એનું નામ દીકરી..
દીકરીની પૂજા થાય,એને લાડ લડાવાય...
દીકરી રાજી થાય તો જગદંબા રાજી થાય...
અને જગદંબા રાજી થાય તો પરિવારનું-સમાજનું કલ્યાણ થાય.
એટલે જ કહેવાય કે...
'દીકરાથી દીકરી ભલી,રાખે બાપનું નામ;
જેના આંગણે દીકરી,એ ઘર તીરથધામ'
એટલે જ દીકરીને 'ત્રિભુવનતારિણી' કહેવાય...
ત્રણ ઘરને તારનારી..:પિયર,સાસરું અને મોસાળ.....

નદિયા કે દો તીર હૈ,બિટિયા કા સંસાર;
આધા જીવન ઇસ તરફ, આધા હૈ ઉસ પાર.
કૈસા રસ્મો-રિવાજ હૈ,કૈસા હૈ દસ્તૂર,
દેશ-વિદેશ બનાયે હૈ,ચૂટકીભર સિંદૂર !

દીકરીના જીવનની આ જ મોટી કરુણતા છે....
જે ઘરમાં જન્મ લીધો...
બાળપણ વિતાવ્યું,ફૂલની જેમ લાડના ખોળે ઊછરી,,,
એ ઘર, એ ભીંતો, એ આંગણું,એ માવતર એ ભાંડરું,
એ સરખી સૈયરું,એ શેરી, એ ગામ....
બધું જ છોડીને કાયમ માટે બીજા ગામમાં,બીજા પરિવારમાં
સમાઈ જવાનું.......!
એક વાડીનો છોડવો મૂળ સહીત ઊખડીને બીજી વાડીમાં રોપાઈ જાય..
એ અજાણ્યા પરિવારને છાંયો આપે,ફળ આપે...
પોતાની મૂળ વાડીને સંભારીને બે આંસુ પાડતી આખુ આયખું વિતાવે.
આંસુ પાઈ પાઈને અમરતની વેલ ઊજેરે....
ચાર ફેરા ફરીને પારકી થઇ જનારી દીકરી
માં-બાપને પણ મીઠી વેદનામાં
તરફડતા મૂકીને સાસરવાટે ડગલાં માંડે છે.....
સૌથી વસમી વેળા છે કન્યાવિદાયની ઘડી........
પથ્થરને પણ પીગળાવી દે એવી કરુણ-મંગલ ઘટના છે આ....
કન્યાની સ્થિતિ કેવી હોય છે !
શરણાઈના સૂરની તડપન સાથે કન્યાના ઉરની ધડકન વધી જાય છે...
પતિને અનુસરવું તો છે,પણ પિતૃગૃહની માયા કેમે છૂટતી નથી...
ઘરની બારસાખે કંકુના થાપા મારતી વખતે અંતરની ધ્રુજારી આંગળીઓના
ટેરવે આવી જાય છે...થાળ ધ્રૂજે છે,ઘર ધ્રૂજે છે,માંડવો ધ્રૂજે છે....
શરણાઈના સૂર ઝૂરતા પાવાના સૂરમાં પલટાઈ જાય છે...
ઢોલનો ઢમકારો ધ્રાસકામાં પલટાઈ જાય છે....
મા-બાપની માયા,સહિયરોનો સાથ...
પિયરના ઝાડવાનું પાનેપાન પોકારી રહ્યું છે..... "મત જા....મત જા....."
પણ કોઈ કન્યા થોડી રોકાઈ છે ?ઝાલી ઝલાઈ છે ?
દીકરીને લઇ જતી મોટર ઊપડે છે ત્યારે "આવજે બેટા...!"
એટલું બોલતા તો બ્રહ્માંડ ડોલી જાય છે...
મોટરને જતી જોઇને મા ભાંગીને ભૂકો થઇ જાય છે....
એક ખૂણામાં બાપ ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડતો હોય છે....
" મારું ફૂલ.....મારી પંખણી....મારા કાળજાનો કટકો....."
બહુ વસમી વેદનાની ઘડી હોય છે આ...
અને આ  વેદના જ જીવતરને મીઠું બનાવે છે........